Wyjaśnienia ZUS
Spis treści
1.2. Miesięczna podstawa wymiaru
2.1. Miesięczna podstawa wymiaru
VI. Roczne rozliczenie składki zdrowotnej
VIII. Zasady składania dokumentów i opłacania składek
I. Wstęp
Od 1 stycznia 2022 r. obowiązują przepisy ustawy z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2105), tzw. Polski Ład.
Ustawa ta wprowadza szereg zmian dotyczących:
- przepisów podatkowych,
- ustalania wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne,
- zasad rozliczania składek.
Zmiany dotyczą w szczególności osób prowadzących pozarolniczą działalność. Są również zmiany dotyczące terminów rozliczania i opłacania składek czy sposobu finansowania składek na ubezpieczenia społeczne od wynagrodzeń uzyskiwanych z tytułu nielegalnego zatrudnienia.
W dalszej części znajdziesz opis najistotniejszych zmian, które będą Cię dotyczyły jako płatnika składek.
II. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność
Od 1 stycznia 2022 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne będziesz ustalał na odrębnych zasadach w zależności od tego, czy:
- prowadzisz działalność gospodarczą i do przychodów z tej działalności stosujesz opodatkowanie na zasadach ogólnych;
- prowadzisz działalność gospodarczą i do przychodów z tej działalności stosujesz ryczałt od przychodów ewidencjonowanych;
- prowadzisz działalność gospodarczą i do przychodów z tej działalności stosujesz kartę podatkową;
- prowadzisz inną niż wyżej wskazane pozarolniczą działalność albo współpracujesz przy prowadzeniu działalności.
W odniesieniu do dwóch pierwszych grup – czyli osób, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą i do przychodów z tej działalności stosują opodatkowanie na zasadach ogólnych albo ryczałt od przychodów ewidencjonowanych – wprowadzona została zasada rocznego rozliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. Oznacza to, że składki nadal obliczasz co miesiąc od miesięcznej podstawy wymiaru, ale po zakończeniu roku ustalasz dodatkowo wysokość składki rocznej od rocznej podstawy jej wymiaru. Może to oznaczać, że w stosunku do sumy opłaconych miesięcznie składek, obliczona składka roczna będzie wyższa lub niższa. Tym samym będziesz zobowiązany dopłacić powstałą różnicę lub wystąpić o zwrot nadpłaty.
1. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne – opodatkowanie na zasadach ogólnych
1.1. Wysokość składki
Stopa procentowa składki na ubezpieczenie zdrowotne nie ulega zmianie i wynosi w dalszym ciągu 9% (art. 79 ustawy zdrowotnej). Jednak nowe przepisy wprowadziły zmianę w przypadku osób, które osiągają przychody z działalności gospodarczej i opłacają podatek dochodowy w formie podatku liniowego.
Jeżeli prowadzisz pozarolniczą działalność i opłacasz podatek dochodowy w formie podatku liniowego stopa procentowa składki na Twoje ubezpieczenie zdrowotne wynosi 4,9% (art. 79a ustawy zdrowotnej). Wysokość ta obowiązuje począwszy od rozliczeń składek za luty 2022 r.
Wyjątek
Jeżeli składka zdrowotna obliczona w ten sposób jest niższa niż kwota 9% minimalnego wynagrodzenia (w 2022 r. – 270,90 zł), płatnik musi podnieść wysokość składki do tej kwoty. W tym przypadku obowiązującą podstawą wymiaru składki jest kwota minimalnego wynagrodzenia (w 2022 r. – 3 010 zł).
Przykład 1
Aneta prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną według zasad ogólnych (podatek liniowy) od 1 lutego 2022 r. Jej dochód z działalności gospodarczej w lutym wyniósł 4 000 zł, a w marcu 2022 r. – 6 000 zł.
Wyliczenie wysokości składki:
- za marzec 2022 r. – 4,9% x 4 000 zł = 196 zł
- za kwiecień 2022 r. – 4,9% x 6 000 zł = 294 zł
Wyliczenie minimalnej miesięcznej wysokości składki w roku składkowym 02/2022– 01/2023 wygląda następująco: 9% x 3 010 zł = 270,90 zł.
Należna do zapłaty składka na ubezpieczenie zdrowotne Anety wyniesie:
- za marzec 2022 r. – 270,90 zł (podstawa wymiaru to 3 010 zł),
- za kwiecień 2022 r. – 294 zł (podstawa wymiaru to 6 000 zł).
1.2. Miesięczna podstawa wymiaru
Miesięczną podstawę wymiaru składki dla Ciebie jako osoby, która uzyskuje dochody z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy PIT, stanowi dochód uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który opłacasz składkę (art. 81 ust. 2c–2d ustawy zdrowotnej).
Miesięczny dochód ustalasz następująco:
- Dochód za pierwszy miesiąc jest różnicą między osiągniętymi przychodami a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów, w rozumieniu ustawy PIT.
- Dochód ustalony w ten sposób pomniejszasz o kwotę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, które opłaciłeś w tym miesiącu – jeżeli nie zaliczyłeś ich do kosztów uzyskania przychodów.
- Dochód za kolejne miesiące ustalasz jako różnicę między sumą przychodów (osiągniętych od początku roku) a sumą kosztów uzyskania tych przychodów (poniesionych od początku roku).
- Dochód ustalony w ten sposób pomniejszasz o sumę dochodów ustalonych za miesiące poprzedzające i o różnicę między sumą składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe (zapłaconych od początku roku), a sumą składek odliczonych w poprzednich miesiącach. Nie pomniejszaj dochodu o składki, jeżeli zaliczyłeś je do kosztów uzyskania przychodów.
W przypadku, gdy tak ustalona podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku składkowym, podstawę wymiaru składki stanowi dla Ciebie kwota minimalnego wynagrodzenia (w 2022 r. 3 010 zł).
Ważne
Rok składkowy to miesiące od 1 lutego danego roku do 31 stycznia następnego roku.
Przykład 2
Adam jest od 1 czerwca 2022 r. wspólnikiem spółki jawnej, którego przychody z działalności gospodarczej są opodatkowane według zasad ogólnych. Jego dochód z działalności gospodarczej w czerwcu 2022 r. wyniósł 2 500 zł. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne Adama za lipiec 2022 r. będzie stanowiła kwota 3 010 zł (kwota minimalnego wynagrodzenia w 2022 r.).
Przykład 3
Aldona prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną według zasad ogólnych od 1 czerwca 2022 r. W maju 2022 r. nie prowadziła działalności. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za czerwiec 2022 r., z uwagi na brak dochodów z miesiąca poprzedniego, będzie stanowiła kwota 3 010 zł (kwota minimalnego wynagrodzenia w 2022 r.).
Ważne
Wejście w życie powyższych zasad to 1 lutego 2022 r. Na wysokość składki za luty 2022 r. ma wpływ dochód uzyskany w styczniu 2022 r.
Za styczeń 2022 r. składkę zdrowotną ustalić powinno się na starych zasadach w wysokości 9% od kwoty nie niższej niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (przeciętne miesięczne wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, dalej: przeciętne miesięczne wynagrodzenia w czwartym kwartale).
Gdy ustalasz miesięczny dochód, nie uwzględniasz przychodów, które osiągnąłeś w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, ani poniesionych w tym czasie kosztów.
Przykład 4
Antoni prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną według zasad ogólnych od 1 lutego 2017 r. Za styczeń 2022 r. odprowadził składkę 9% podstawy wymiaru, którą jest kwota 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2021 r. Natomiast gdy ustalał składkę za luty, uwzględnił dochód uzyskany w styczniu 2022 r.
Przykład 5
Kornelia prowadzi działalność gospodarczą, z której przychody są opodatkowane według zasad ogólnych. W styczniu 2022 r. jej przychody wyniosły 5 000 zł, w lutym – 9 000 zł, a w marcu – 13 000 zł. Koszty poniesione przez Kornelię to: w styczniu – 4 000 zł, w lutym – 2 000 zł, a w marcu – 8 000 zł.
Dla ułatwienia wyliczeń przyjmijmy, że opłacane składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe za wskazane miesiące zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.
Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi:
- za styczeń – jest obliczana na zasadach obowiązujących w grudniu 2021 roku, czyli podstawę stanowi 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale;
- za luty – jest to kwota minimalnego wynagrodzenia, czyli 3 010 zł, gdyż dochód ustalony za styczeń zgodnie z wyliczeniem (5 000 zł – 4 000 zł = 1 000 zł) jest niższy od tej kwoty;
- za marzec – jest to kwota dochodu za luty, czyli 7 000 zł ustalonego w następujący sposób: suma przychodów za styczeń i luty minus suma kosztów za te miesiące minus dochód za miesiące poprzednie, czyli (5 000 zł + 9 000 zł) – (4 000 zł + 2 000 zł) – 1 000 zł = 7 000 zł;
- za kwiecień – jest to kwota dochodu za marzec, czyli 5 000 zł, ustalonego w następujący sposób: suma przychodów za styczeń, luty i marzec minus suma kosztów za te miesiące minus dochód za miesiące poprzednie, czyli (5 000 zł + 9 000 zł + 13 000 zł) – (4 000 zł + 2 000 zł + 8 000 zł) – (1 000 zł + 7 000 zł) = 5 000 zł.
1.3. Roczna podstawa wymiaru
Roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ustalasz za okres roku składkowego, który trwa od 1 lutego danego roku do 31 stycznia roku następnego. Roczną podstawę wymiaru stanowić będzie Twój dochód z działalności gospodarczej (art. 81 ust. 2 oraz 2b ustawy zdrowotnej).
Ustalasz go następująco:
- Obliczasz różnicę między osiągniętymi przychodami z tytułu działalności a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów.
- Otrzymany wynik pomniejszasz o kwotę opłaconych w tym roku składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe – jeżeli nie zaliczyłeś ich do kosztów uzyskania przychodów.
Ważne
Jeśli ustalona przez Ciebie podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie niższa od kwoty stanowiącej iloczyn liczby miesięcy w roku składkowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i minimalnego wynagrodzenia, podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za ten rok składkowy stanowi kwota wyższa.
Ważne
Gdy ustalasz roczny dochód, nie uwzględniasz przychodów, które osiągnąłeś w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, ani poniesionych w tym czasie kosztów ich uzyskania.
Przykład 6
Bogusława prowadziła działalność gospodarczą opodatkowaną według zasad ogólnych (skala podatkowa) od 1 marca do 31 grudnia 2022 r. Za ten rok uzyskała dochody w wysokości 28 900 zł. Suma minimalnego wynagrodzenia za 10 miesięcy 2022 r. wyniosła 30 100 zł (10 x 3 010 zł), dlatego roczna składka Bogusławy wyniesie 2 709 zł (30 100 zł x 9%).
Przykład 7
Bartosz prowadził działalność gospodarczą opodatkowaną w formie podatku liniowego od 1 sierpnia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. W tym okresie uzyskał dochody z działalności gospodarczej w wysokości 21 000 zł.
Roczna podstawa wymiaru nie może być niższa od kwoty 15 050 zł (iloczyn liczby miesięcy podlegania ubezpieczeniu i minimalnego wynagrodzenia: 5 x 3 010 zł).
Roczna składka nie może być niższa od kwoty 1 354,50 zł (9% x 15 050 zł).
Wysokość rocznej składki obliczonej od dochodu rocznego wynosi 1 029 zł (4,9% x x 21 000 zł).
Z tego powodu roczna składka na ubezpieczenie zdrowotne Bartosza powinna być podwyższona do 1 354,50 zł.
1.4. Okresy prowadzenia działalności, których nie uwzględnia się do ustalenia składki na ubezpieczenie zdrowotne
Do okresu prowadzenia działalności, który jest konieczny do ustalenia miesięcznej i rocznej składki zdrowotnej, nie wliczasz okresów, w których nie podlegasz ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności. Oznacza to, że nie sumujesz przychodów i dochodów uzyskanych z działalności gospodarczej w tym czasie.
Dotyczy Cię to, jeżeli przez część roku:
- spełniasz warunki do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników na podstawie art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,
- nie podlegasz ustawodawstwu polskiemu.
Przykład 8
Jan prowadzi w 2022 r. działalność gospodarczą i korzysta z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Do 30 czerwca 2022 r. spełniał warunki ustawowe i podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników. Od 1 lipca 2022 r. podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzonej działalności. Forma opodatkowania nie uległa zmianie. Przychody z działalności gospodarczej sumowane od lipca 2022 r. do końca roku kalendarzowego nie przekroczyły 60 000 zł. Za miesiące od lipca do grudnia 2022 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia zdrowotne Jana stanowi kwota odpowiadająca 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale.
2. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne – opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych
2.1. Miesięczna podstawa wymiaru
Miesięczną podstawę wymiaru składki dla Ciebie jako osoby, która uzyskuje przychody z działalności gospodarczej opodatkowane w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, stanowi kwota odpowiadająca (art. 81 ust. 2f ustawy zdrowotnej):
- 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej (w rozumieniu ustawy o podatku ewidencjonowanym) osiągnięte od początku roku kalendarzowego nie przekroczyły 60 000 zł;
- 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej (w rozumieniu ustawy o podatku ewidencjonowanym) przekroczyły 60 000 zł, ale nie przekroczyły 300 000 zł;
- 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej (w rozumieniu ustawy o podatku ewidencjonowanym) przekroczyły 300 000 zł.
Przychody te pomniejsz o kwoty opłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zaliczyłeś ich do kosztów uzyskania przychodów lub odliczyłeś od dochodu na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawy PIT).
Oznacza to, że jeśli przekroczysz kwotę przychodów w danym miesiącu, za ten miesiąc musisz rozliczyć składkę od podstawy wymiaru obowiązującej dla kolejnego progu przychodów.
Ważne
Gdy ustalasz wysokość przychodów, aby na ich podstawie wyliczyć podstawę wymiaru składki, nie uwzględniasz przychodów, które osiągnąłeś w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, ani poniesionych w tym czasie kosztów.
Przykład 9
Celina jest wspólnikiem spółki cywilnej od 2019 r. W 2022 r. rozlicza się z podatku dochodowego, stosując ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. W styczniu 2022 r. przychody z działalności gospodarczej wyniosły 58 000 zł, do końca lutego suma przychodów liczonych od początku 2022 roku wyniosła 90 000 zł, do końca marca – 120 000 zł, do końca kwietnia – 200 000 zł, do końca maja – 250 000 zł, a do końca czerwca – 280 000 zł. Od 1 lipca do 30 września wspólnicy zawiesili działalność, a w październiku nie mieli przychodów, więc suma przychodów nadal wynosiła 280 000 zł. Do końca listopada osiągnięte przychody wyniosły 300 010 zł, a od 1 grudnia 2022 r. wspólnicy ponownie zawiesili działalność.
Celina za styczeń 2022 r. musi rozliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy wymiaru wynoszącej 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale. Za miesiące od lutego do czerwca i za październik 2022 r. – od 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale. Natomiast za listopad 2022 r. – od 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale.
Przykład 10
Czesław od stycznia do kwietnia 2022 r. rozliczał się z podatku dochodowego, stosując ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Następnie zakończył prowadzenie działalności. W lipcu 2022 r. otworzył nową działalność i również stosuje tę samą formę opodatkowania. W lipcu 2022 r. suma przychodów liczonych od początku 2022 r. przekroczyła 60 000 zł. Za lipiec 2022 r. Czesław musi rozliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy wymiaru wynoszącej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale.
Ważne
Jeżeli stosujesz opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, to przy ustaleniu miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne możesz przyjąć kwotę przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, jeśli przez cały poprzedni rok kalendarzowy prowadziłeś działalność gospodarczą. Możliwość taką masz wtedy, jeśli w poprzednim roku stosowałeś tą formę opodatkowania lub płaciłeś podatek według zasad ogólnych. Tak ustaloną podstawę wymiaru musisz stosować przez cały rok, za wyjątkiem przypadków, w których zakończysz, a następnie podejmiesz, nową działalność gospodarczą (art. 81 ust. 2h ustawy zdrowotnej).
Przyjętą kwotę przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym pomniejszasz o kwotę opłaconych w poprzednim roku kalendarzowym składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe – jeżeli nie zaliczyłeś ich do kosztów uzyskania przychodów lub odliczyłeś od dochodu, na podstawie ustawy PIT.
Przykład 11
Dorota w 2022 r. stosuje opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. W 2021 r. rozliczała się z podatku dochodowego w formie podatku liniowego.
Za 2021 r. uzyskała przychody w wysokości 57 000 zł (po stosownym odliczeniu opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne). Dorota w składanej deklaracji rozliczeniowej za styczeń 2022 r. może zadeklarować, że będzie ustalała miesięczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za cały 2022 r. w wysokości ustalonej dla limitu przychodów, jakie uzyskała w roku poprzednim. Po złożeniu tej deklaracji obowiązującą miesięczną podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za cały 2022 r. będzie podstawa odpowiadająca 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale.
Przychody Doroty z działalności gospodarczej w 2022 r. przekroczyły jednak 60 000 zł, ale nie przekroczyły 300 000 zł. Wysokość składki rocznej powinna wynieść: 12 (liczba miesięcy podlegania ubezpieczeniu) x 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale x 9%.
Dorota po zakończeniu 2022 r. musi dopłacić różnicę w wysokości składki.
Przykład 12
Dariusz w 2022 r. stosuje opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, tak samo jak w roku poprzednim. W 2021 r. uzyskał przychody w wysokości 357 000 zł (po stosownym odliczeniu opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne). Dariusz w składanej deklaracji rozliczeniowej za styczeń 2022 r. zadeklarował, że będzie ustalał miesięczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za cały 2022 r. w wysokości ustalonej dla limitu przychodów, jakie uzyskał w roku poprzednim.
Dariusz 30 kwietnia 2022 r. zakończył prowadzenie działalności. Zatem za styczeń, luty, marzec i kwiecień 2022 r. rozlicza składkę od podstawy wymiaru wynoszącej 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale.
W lipcu 2022 r. rozpoczął prowadzenie nowej pozarolniczej działalności gospodarczej i również rozlicza się z podatku dochodowego w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Od lipca Dariusz nie jest związany swoją deklaracją o opłacaniu składki na podstawie wysokości przychodów za rok poprzedni. Za lipiec 2022 r. może zatem ustalić swoją podstawę wymiaru składki zdrowotnej na podstawie przychodów z działalności osiągniętych od początku 2022 r. Przyjmując, że przychody te do lipca wyniosły 75 000 zł i do końca roku nie przekroczyły 300 000 zł, to za lipiec i następne miesiące 2022 r. podstawa wymiaru będzie wynosiła 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale.
Przykład 13
Mariola prowadziła działalność gospodarczą do czerwca 2022 r. i jako formę opodatkowania stosowała zasady ogólne. Następnie ją zakończyła. Kolejną działalność rozpoczęła w sierpniu i jako formę opodatkowania wybrała ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Jej przychody z drugiej działalności na ryczałcie od sierpnia do września 2022 r. nie przekroczyły 60 000 zł. Przekroczyły ten limit w październiku. W takiej sytuacji Mariola oblicza składkę na ubezpieczenie zdrowotne w następujący sposób:
- za styczeń – na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2021 r.,
- za miesiące od lutego do czerwca – na podstawie dochodów,
- za sierpień i wrzesień – od podstawy wymiaru odpowiadającej kwocie 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale,
- za miesiące od października do grudnia – od podstawy wymiaru odpowiadającej kwocie 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale.
2.2. Roczna podstawa wymiaru
Jeśli uzyskujesz przychody z działalności gospodarczej i opłacasz podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne obliczasz jako (art. 82 ust. 2e ustawy zdrowotnej):
- iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej nie przekroczyły w tym okresie kwoty 60 000 zł;
- iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
- w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej przekroczyły w tym okresie 60 000 zł, ale nie przekroczyły 300 000 zł;
- iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty odpowiadającej 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej przekroczyły 300 000 zł.
Przykład 14
Dariusz był wspólnikiem spółki jawnej i rozliczał się z podatku dochodowego w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych przez cały 2022 r. Jego przychody z działalności gospodarczej przekroczyły w 2022 r. 300 000 zł. W lutym 2023 r. Dariusz ustala roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jako iloczyn 12 x 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2021 r.
Od tak ustalonej podstawy wymiaru Dariusz oblicza składkę roczną w wysokości (9%). Jest ona potrzebna do rozliczenia rocznego w dokumentach rozliczeniowych za luty 2023 r. Jeśli składka roczna okaże się wyższa od sumy wpłaconych za poszczególne miesiące 2022 r. składek, Dariusz będzie musiał dopłacić różnicę. Jeśli składka roczna okaże się niższa – będzie mu przysługiwał zwrot różnicy.
2.3. Okresy prowadzenia działalności, których nie uwzględnia się do ustalenia składek na ubezpieczenie zdrowotne
Do okresu prowadzenia działalności, który jest potrzebny ustalenia miesięcznej i rocznej składki zdrowotnej, nie wliczasz okresów, w których nie podlegasz ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności. Oznacza to, że nie sumujesz przychodów uzyskanych z działalności gospodarczej w tym czasie.
Dotyczy Cię to, jeżeli przez część roku:
- spełniasz warunki do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników na podstawie art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,
- nie podlegasz ustawodawstwu polskiemu.
3. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne – karta podatkowa
Jeśli uzyskujesz przychody z działalności gospodarczej i opłacasz podatek w formie karty podatkowej, to podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia zdrowotne stanowi od 2022 r. kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązującego na dzień 1 stycznia danego roku (art. 82 ust. 2z ustawy zdrowotnej).
Składka w tej wysokości będzie obowiązywać od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.
Przykład 15
Edward w 2022 r. rozlicza się z podatku dochodowego w formie karty podatkowej. Za każdy miesiąc podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu działalności gospodarczej w 2022 r. rozlicza składkę w wysokości 270,90 zł (9% x 3 010 zł – minimalne wynagrodzenie w 2022 r.).
4. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne – pozostałe osoby prowadzące działalność pozarolniczą i osoby współpracujące
Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest dla Ciebie kwota odpowiadająca 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale roku poprzedniego, jeżeli (art. 81 ust. 2za ustawy zdrowotnej):
- prowadzisz działalność pozarolniczą i nie zaliczasz się do żadnej z grup osób wcześniej wymienionych,
- współpracujesz z osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub z osobami, które korzystają z ulgi na start.
Składka w tej wysokości będzie obowiązywać od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.
Przykład 16
Florentyna jest w 2022 r. wspólnikiem spółki komandytowej. Rozlicza podatek dochodowy od zysku ze spółek (nie z działalności gospodarczej). Składkę na ubezpieczenie zdrowotne oblicza od 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale roku poprzedniego.
Przykład 17
Feliks jest twórcą i z tego tytułu jest zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. W 2022 r. podstawę wymiaru składki na jego ubezpieczenie zdrowotne stanowi 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale roku poprzedniego.
III. Informacja w sprawie podstawy wymiaru składki oraz kwoty składki na ubezpieczenie zdrowotne w 2022 r. dla niektórych grup ubezpieczonych
| Określenie grupy ubezpieczonych | Wskazanie podstawy wymiaru składki zdrowotnej i jej wysokości |
| Osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność albo korzystają z ulgi na start i osiągają przychody z działalności gospodarczej oraz stosują opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych | Podstawa wymiaru składki zdrowotnej to 3.732,62 zł (60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia), jeżeli przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, osiągnięte od początku roku kalendarzowego, nie przekroczyły kwoty 60 000 zł (art. 81 ust. 2f pkt 1 ustawy zdrowotnej).
A zatem składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 335,94 zł (tj. 9% podstawy wymiaru składki) – art. 79 ust. 1 ustawy zdrowotnej Podstawa wymiaru składki zdrowotnej wynosi natomiast 6.221,04 zł (100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia), jeżeli przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, osiągnięte od początku roku kalendarzowego, przekroczyły kwotę 60 000 zł i nie przekroczyły kwoty 300 000 zł (art. 81 ust. 2f pkt 2 ustawy zdrowotnej). A zatem składka na ubezpieczenie zdrowotne to 559,89 zł (tj. 9% podstawy wymiaru składki). Z kolei podstawa wymiaru składki zdrowotnej wynosi natomiast 11.197,87 zł (180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia), jeżeli przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, osiągnięte od początku roku kalendarzowego, przekroczyły kwotę 300 000 zł (art. 81 ust. 2f pkt 3 ustawy zdrowotnej). Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi zaś 1.007,81 zł (tj. 9% podstawy wymiaru składki).
|
| Osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność i nie osiągają przychodów z działalności gospodarczej oraz osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność albo z osobami korzystającymi z ulgi na start (art. 81 ust. 2za ustawy zdrowotnej)
|
Podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi kwota 6.221,04 zł (100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia).
A zatem składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 559,89 zł (tj. 9% podstawy wymiaru składki).
|
| Osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność albo korzystają z ulgi na start i osiągają przychody z działalności gospodarczej oraz stosują opodatkowanie w formie karty podatkowej
|
Podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi kwota 3.010 zł (minimalne wynagrodzenie w 2022 r.).
Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi więc 270,90 zł (tj. 9% podstawy wymiaru składki). |
| Osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność albo korzystają z ulgi na start i osiągają przychody z działalności gospodarczej oraz stosują opodatkowanie w formie skali, podatku liniowego, podatek od kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej | Podstawa wymiaru składki zdrowotnej za styczeń 2022 r. to zadeklarowana kwota, nie niższa niż 4.665,78 zł (75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia).
Składka na ubezpieczenie zdrowotne w takim przypadku za styczeń 2022 r. nie może być niższa od kwoty 419,92 zł (tj. 9% podstawy wymiaru składki). Podstawę wymiaru składki zdrowotnej za okres od lutego 2022 r. do stycznia 2023 r. ustala się z kolei na podstawie dochodu z miesiąca bezpośrednio poprzedzającego miesiąc, za który dokonywane jest rozliczenie. Przy czym miesięczna podstawa wymiaru składki zdrowotnej nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, które wynosi 3.010 zł. Tym samym składka nie może być niższa od kwoty 270,90 zł (tj. 9% podstawy wymiaru składki obliczonej od podstawy wymiaru składki 3.010 zł). |
IV. Wysokość składki zdrowotnej w przypadku prowadzenia kilku działalności – różne formy opodatkowania
1. Miesięczna podstawa wymiaru składki w przypadku prowadzenia kilku działalności
Gdy prowadzisz kilka rodzajów działalności i stosujesz różne formy opodatkowania, składkę na ubezpieczenie zdrowotne obliczasz odrębnie dla każdej z form podatkowych (zasady ogólne, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, karta podatkowa) od podstawy wymiaru ustalonej odrębnie dla działalności opodatkowanej daną formą.
Jeśli prowadzisz kilka rodzajów działalności, dla których stosujesz różne formy opodatkowania i dodatkowo prowadzisz działalność, z której przychody nie są przychodami z działalności gospodarczej (posiadasz udziały w spółce komandytowej, jednoosobowej spółce z o.o.) to dodatkowo obliczasz odrębną („jedną”) składkę od podstawy wymiaru w wysokości 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale.
Jeśli prowadzisz kilka rodzajów działalność gospodarczej, ustalasz miesięczną podstawę wymiaru składki odrębnie w stosunku do każdej formy opodatkowania w sytuacji gdy:
- równolegle, w danym miesiącu prowadzisz więcej niż jedną działalność i stosujesz różne formy opodatkowania,
- w trakcie miesiąca kalendarzowego zmieniasz formę opodatkowania lub podejmujesz dodatkową działalność, dla której właściwą będzie inna forma opodatkowania niż dotychczas stosowana.
Jeżeli prowadzisz więcej niż jedną pozarolniczą działalność i stosujesz opodatkowanie na zasadach ogólnych, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest od sumy dochodów.
Jeżeli prowadzisz więcej niż jedną pozarolniczą działalność i stosujesz opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, to przy określaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne do limitów przychodów przyjmujesz sumę przychodów z tych działalności.
Gdy prowadzisz kilka rodzajów pozarolniczej działalności i nie uzyskujesz przychodów kwalifikowanych dla celów podatkowych jako przychody z działalności gospodarczej (do których nie ma zastosowania art. 81 ust. 2 lub 2e ustawy zdrowotnej), składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłacasz od podstawy wymiaru wynoszącej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, odrębnie od każdego rodzaju prowadzonej działalności (przykład 22).
Od 1 stycznia 2022 r. jako rodzaje pozarolniczej działalności są uznawane:
- działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki cywilnej,
- działalność gospodarcza prowadzona w formie jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
- działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki jawnej,
- działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki komandytowej,
- działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki partnerskiej.
Ważne
Jeżeli w trakcie roku kalendarzowego stosujesz różne formy opodatkowania, to w wyliczeniu miesięcznej i rocznej składki dla danej formy opodatkowania uwzględniasz jedynie te przychody, które uzyskasz w ramach działalności opodatkowanej daną formą opodatkowania.
Przykład 18
Gabriela w 2022 r. prowadzi działalność gospodarczą (wpis do CEIDG) i dodatkowo jest wspólnikiem spółki jawnej. Z obydwu tych form uzyskiwane dochody opodatkowane są jako dochody z działalności gospodarczej podatkiem liniowym. Aby ustalić podstawę wymiaru składki zdrowotnej w każdym miesiącu 2022 r., z wyjątkiem stycznia, Gabriela sumuje dochody uzyskiwane w poprzednim miesiącu z obydwu tych form.
Przykład 19
Gloria w 2022 r. była wspólnikiem spółki cywilnej i spółki jawnej. Jako wspólnik obu spółek rozlicza podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. W styczniu przychód z działalności gospodarczej Glorii jako wspólnika spółki cywilnej wyniósł 28 000 zł, a jako wspólnika spółki jawnej – 20 000 zł. Suma przychodów wyniosła 48 000 zł. Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne Glorii w styczniu 2022 r. jest kwota odpowiadająca 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale roku poprzedniego.
Przykład 20
Gustaw prowadzi działalność gospodarczą (wpis do CEIDG), a od 1 marca 2022 r. jest także wspólnikiem spółki jawnej. Z tytułu indywidualnej działalności gospodarczej korzysta z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, natomiast jako wspólnik uzyskuje przychody z działalności gospodarczej opodatkowane na zasadach ogólnych (według skali). W tej sytuacji, począwszy od marca, zobowiązany jest opłacać składkę zdrowotną odrębnie od każdej działalności, do których stosowane są różne formy opodatkowania. Przy czym do ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu działalności wpisanej do CEIDG Gustaw uwzględnia przychody tylko z tej działalności, a przy ustalaniu podstawy wymiaru składki z tytułu prowadzenia działalności jako wspólnik – tylko dochody z tej działalności.
Przykład 21
Janina prowadzi działalność gospodarczą (wpis do CEIDG) i stosuje opodatkowanie kartą podatkową. Od 20 maja 2022 r. przystąpiła do spółki jawnej, co oznacza, że utraciła prawo do opodatkowania kartą podatkową. Od tego miesiąca przychody z działalności indywidualnej i prowadzonej w ramach spółki są opodatkowane na zasadach ogólnych. Ponieważ w maju 2022 r. wystąpiły dwie formy opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej, Janina musi opłacić za ten miesiąc składki na ubezpieczenie zdrowotne odrębnie od każdej formy opodatkowania.
Przykład 22
Patrycja prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG, a dodatkowo jest wspólnikiem w spółce jawnej i w trzech spółkach komandytowych. Przychody z tytułu działalności indywidualnej oraz z tytułu uczestnictwa w spółce jawnej dla celów podatkowych traktowane są jako przychody z działalności gospodarczej. Przy czym przychody z działalności indywidualnej są opodatkowane ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, a przychody z udziału w spółce jawnej – na zasadach ogólnych. Przychody ze spółek komandytowych nie są przychodami z działalności gospodarczej.
Patrycja zobowiązana będzie opłacać składkę zdrowotna odrębnie od:
- dochodów ze spółki jawnej (zasady ogólne),
- przychodów z działalności indywidualnej (ryczałt),
- działalności w formie udziału w spółkach komandytowych – jedna składka od podstawy wymiaru stanowiącej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale.
Przykład 23
Michalina jest wspólnikiem w dwóch jednoosobowych spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w dwóch spółkach komandytowych. Dla celów podatkowych nie uzyskuje przychodów z działalności gospodarczej. Pani Michalina zobowiązana jest do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne od każdego rodzaju pozarolniczej działalności (w tym od każdej spółki danego rodzaju) odrębnie.
Oznacza to, że opłaca składkę w poczwórnej wysokości od podstawy wyliczonej jako: 4 x 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale.
2. Roczna podstawa wymiaru składki w sytuacji prowadzenia kilku działalności
Możesz stosować w trakcie roku kalendarzowego różne formy opodatkowania, w sytuacji gdy:
- zgłosisz zmianę stosowanej formy opodatkowania na inną,
- zamkniesz, a następnie ponownie zarejestrujesz działalność w tym samym lub kolejnym miesiącu,
- jednocześnie prowadzisz różne rodzaje pozarolniczej działalności opodatkowane na różnych zasadach.
W związku z tym musisz obliczyć i zastosować roczną składkę od rocznej podstawy jej wymiaru osobno w odniesieniu do okresów, w których stosowana jest dana forma opodatkowania, czyli odrębnie w stosunku do okresów ze stosowaniem zasad ogólnych i podatku ewidencjonowanego.
Ważne
Jeżeli w trakcie roku kalendarzowego stosujesz różne formy opodatkowania, uwzględniasz przy wyliczaniu miesięcznej i rocznej składki dla danej formy opodatkowania jedynie te przychody, które uzyskujesz w ramach działalności opodatkowanej tą formą opodatkowania.
Ważne
Gdy stosujesz za część roku opodatkowanie podatkiem liniowym, a za pozostałą część opodatkowanie według innych zasad, to za okres opodatkowany podatkiem liniowym stosujesz stopę procentową składki 4,9%, a za pozostałe miesiące 9%.
Przykład 24
Henryka prowadzi działalność gospodarczą od 2015 r. Do czerwca 2022 r. opłacała podatek zryczałtowany, a od lipca 2022 r. – podatek na zasadach ogólnych, według skali. Za okres od stycznia do czerwca 2022 r. uzyskała przychody w wysokości 270 000 zł. Natomiast za okres od lipca do grudnia 2022 r. uzyskała dochód w wysokości 95 000 zł. Tym samym Henryka zobowiązana jest ustalić roczną podstawę wymiaru składki odrębnie dla każdej z form opodatkowania:
- za okres stosowania ryczałtu jako: 6 x 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale (6 miesięcy x podstawa obowiązująca dla tego limitu przychodów);
- za okres stosowania zasad ogólnych w wysokości uzyskanych dochodów, czyli w wysokości 95 000 zł (wysokość dochodów jest wyższa od minimalnej podstawy rocznej obliczonej jako: 6 x 3 010 zł = 18 060 zł).
Przykład 25
Ignacy prowadził działalność gospodarczą i korzystał z opodatkowania według skali do maja 2022 r., po czym ją zlikwidował – dochody z tej działalności wyniosły
55 000 zł. Następnie rozpoczął prowadzenie działalności od sierpnia 2022 r., a jako formę opodatkowania stosował ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Za okres od sierpnia do grudnia 2022 r. uzyskał przychody w wysokości 120 000 zł. Limit 60 000 zł przychodów został przekroczony w październiku 2022 r. Obowiązująca podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne Ignacego w poszczególnych miesiącach 2022 r. wynosi:
- za styczeń – kwota odpowiadająca 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2021 r.;
- za miesiące od lutego do maja – dochód z miesiąca poprzedzającego;
- za miesiące od sierpnia do września – kwota odpowiadająca 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale;
- ▪ za miesiące od października-grudnia – kwota odpowiadająca 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale.
Po zakończeniu roku Ignacy musi obliczyć roczną składkę od rocznej podstawy wymiaru ustalanej odrębnie w odniesieniu do przychodów z każdej formy opodatkowania:
- roczna podstawa wymiaru za okres opodatkowania na zasadach ogólnych odpowiada kwocie 55 000 zł, czyli dochodowi z działalności za okres od stycznia do maja; roczna podstawa nie może być niższa niż iloczyn liczby miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w roku składkowym i minimalnego wynagrodzenia, czyli 15 050 zł (5 x 3 010 zł);
- roczna podstawa wymiaru za okres opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych powinna zostać obliczona jako iloczyn: 5 (liczba miesięcy prowadzenia działalności opodatkowanej tą formą) x kwota odpowiadająca 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale.
V. Zusowski kalkulator do obliczania miesięcznej podstawy wymiaru i składki na ubezpieczenie zdrowotne
Od 22 stycznia ZUS udostępnił kalkulator do obliczania miesięcznej podstawy wymiaru i składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących pozarolniczą działalność.
Kalkulator umożliwia wyliczenie składki:
- za osoby prowadzące jedną lub kilka pozarolniczych działalności gospodarczych, do których stosuje się różne formy opodatkowania,
- za osoby korzystające z „ulgi na start”, „preferencyjnych składek” oraz „małego ZUS plus”,
- za inne osoby prowadzące pozarolniczą działalność.
Ważne!
Przedsiębiorca, który rozlicza się z podatku na zasadach ogólnych, składkę na ubezpieczenie zdrowotne za styczeń płaci od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, w czwartym kwartale 2021 r. – czyli na dotychczasowych zasadach.
Do wyliczenia składki za styczeń przy wykorzystaniu kalkulatora nie wypełnia się zatem pola dotyczącego dochodu (pole nie jest aktywne).
Aby wyliczyć składkę za styczeń, na kalkulatorze trzeba wybrać:
- miesiąc – styczeń,
- formę opodatkowania – zasady ogólne
i nacisnąć klawisz „Oblicz” (bez podawania kwoty dochodu).
Sprawdź: kalkulator do obliczania miesięcznej podstawy wymiaru i składki na ubezpieczenie zdrowotne
VI. Roczne rozliczenie składki zdrowotnej
1. Dopłata składki
Dopłata składki na ubezpieczenie zdrowotne może dotyczyć Ciebie jako płatnika składek, jeśli jesteś opodatkowany ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
Jeśli po zakończeniu roku kalendarzowego ustalisz, że kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne ustalona od rocznej podstawy jest większa niż suma składek na ubezpieczenie zdrowotne, które wpłaciłeś za poszczególne miesiące tego roku, będziesz musiał dopłacić składkę (art. 81ust. 2j ustawy zdrowotnej).
Kwota dopłaty stanowi różnicę między roczną składką na ubezpieczenie zdrowotne ustaloną od rocznej podstawy a sumą wpłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne. Kwotę dopłaty składek wykazujesz w dokumentach rozliczeniowych, które składasz za luty następnego roku (art. 82 ust.2k ustawy zdrowotnej).
Tę różnicę powinieneś dopłacić w terminie opłacania składek za luty, czyli do 20 marca danego roku (art. 81 ust. 2l ustawy zdrowotnej). Jeśli się spóźnisz, zostaną Ci naliczone odsetki za zwłokę.
2. Zwrot nadpłaty
Wniosek o zwrot nadpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne dotyczy tylko przedsiębiorców, którzy są opodatkowani:
- ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych,
- na zasadach ogólnych (skala podatkowa, podatek liniowy).
Gdy suma składek na ubezpieczenie zdrowotne, które wpłaciłeś za poszczególne miesiące, będzie wyższa niż roczna składka na ubezpieczenie zdrowotne ustalona od rocznej podstawy, będzie Ci przysługiwał zwrot składki. Będzie to różnica między sumą składek na ubezpieczenie zdrowotne, które wpłaciłeś za poszczególne miesiące tego roku, a roczną składką ustaloną od rocznej podstawy.
Wniosek o zwrot powinien być złożony od 15 lutego do 31 maja i tylko w formie elektronicznej – za pośrednictwem PUE ZUS. Organ rentowy nie rozpatruje wniosków złożonych po tym terminie. Przepisy nie przewidują zwrotu nadpłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne przez ZUS z urzędu.
Ważne
Jeżeli pozostali płatnicy składek, po analizie dokumentów rozliczeniowych i płatniczych za dany okres rozliczeniowy, stwierdzą, że składki opłacili w zawyżonej wysokości, mogą na dotychczasowych zasadach złożyć wniosek o ich zwrot.
VII. Weryfikacja przez ZUS prawidłowości danych dotyczących form opodatkowania oraz wysokości przychodu/dochodu
Od stycznia 2022 r. ZUS może weryfikować kompletność i prawidłowość wykazywanych przez Ciebie w dokumentach rozliczeniowych danych w zakresie form opodatkowania i kwot przychodów lub dochodów – w drodze kontroli oraz na podstawie danych z KAS lub urzędu skarbowego (art. 82 ust. 2c–2h ustawy zdrowotnej).
ZUS ma prawo zażądać, abyś przedstawił dokumenty potwierdzające formę obowiązującego Cię opodatkowania oraz wysokość przychodu lub dochodu. Będziesz miał na to 14 dni od dnia, w którym otrzymasz wezwanie. ZUS może zażądać od Ciebie tych dokumentów, jeżeli (art. 82 ust. 2c ustawy zdrowotnej):
- nie będzie posiadać tych informacji i nie będzie mógł uzyskać do nich dostępu na podstawie odrębnych przepisów,
- będzie miał uzasadnione wątpliwości co do poprawności lub kompletności tych informacji.
VI. Pozostałe zmiany
1. Nowe zwolnienie z obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących działalność gospodarczą
Jesteś zwolniony z obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu działalności, jeśli:
- prowadzisz lub będziesz prowadzić działalność gospodarczą i równocześnie będziesz pracownikiem, a Twoja podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z umowy o pracę nie przekracza minimalnego wynagrodzenia, a dodatkowo:
- z wykonywanej działalności uzyskujesz przychody nie wyższe niż 50% minimalnego wynagrodzenia oraz
- opłacasz od tych przychodów podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Dotyczy Cię to również w sytuacji, gdy korzystasz z „ulgi na start”.
2. Zmiany w ustalaniu dochodu, od którego wyliczana będzie składka zdrowotna niektórych przedsiębiorców
- W marcu 2022 r. przedsiębiorcy będą po raz pierwszy płacić składkę zdrowotną, tak jak wszyscy inni – pracownicy, emeryci, zleceniobiorcy – od dochodu.
- Wychodząc naprzeciw postulatom biznesu, w sprawie zbliżenia podstawy wymiaru składki zdrowotnej do podstawy wymiaru dochodu podatkowego, resort finansów postanowił wprowadzić zmiany w tym zakresie.
- Zmiany dotyczą też sprzedaży środków trwałych, które dla potrzeb PIT były amortyzowane przed 2022 r.
– Sejm przyjął 9 lutego br. zmiany do Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, które dotyczą dochodu przedsiębiorców ustalanego dla celów składki zdrowotnej. Dochód będzie zbieżny z dochodem opodatkowanym PIT, czyli będzie obliczony z uwzględnieniem różnic remanentowych i nie obejmie większości przychodów zwolnionych z PIT. Zmiany te realizują postulaty przedsiębiorców zgłaszane do podatkowego Polskiego Ładu – mówi wiceminister finansów Artur Soboń.
Remanent i przychody wyłączone z oskładkowania
Zmiany polegają na wyłączeniu z przychodów uwzględnianych przy obliczaniu składki zdrowotnej większości przychodów wolnych od podatku dochodowego w szerokim rozumieniu, czyli niepodlegających opodatkowaniu na podstawie przepisów ustawy PIT, jak i odrębnych przepisów, np. rozporządzeń o zaniechaniu poboru podatku. Zmiana pozwala na obliczenie dochodu na potrzeby składki zdrowotnej w sposób zbliżony do dochodu obliczanego dla celów podatku PIT, w tym z uwzględnieniem tzw. różnic remanentowych.
Różnice remanentowe będą również uwzględniane przy obliczaniu miesięcznej składki zdrowotnej przez osoby sporządzające remanent w trakcie roku. To pozwoli na uwzględnienie stanu remanentu sporządzonego na 1 stycznia 2022 r., czyli takiego, w którym uwzględniono między innymi towary zakupione w 2021 r. Co istotne, w odniesieniu do roku 2022 przedsiębiorca nie będzie musiał zwiększać dochodu dla celów składki zdrowotnej, jeżeli remanent końcowy będzie wyższy od remanentu początkowego.
Amortyzacja
– Zmiany dotyczą też sprzedaży środków trwałych, które dla potrzeb PIT były amortyzowane przed 2022 r. Chcemy ułatwić przedsiębiorcom wejście w nowy sposób obliczania składki zdrowotnej – dodaje wiceminister finansów Artur Soboń.
Etap legislacyjny – Senat.
Źródło – komunikat Ministerstwa Finansów z 9 lutego 2022 r.
VIII. Zasady składania dokumentów i opłacania składek
1. Zasady składania dokumentów rozliczeniowych
Przepisy Polskiego Ładu wprowadziły także zmiany do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 47 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Dotyczą one obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych do ZUS i opłacania składek. Zmieniają się także wzory dokumentów rozliczeniowych ZUS DRA i ZUS RCA, a raport ZUS RZA zostaje zlikwidowany.
2. Nowe terminy składania dokumentów rozliczeniowych i opłacania składek
Nowe terminy dotyczą zarówno składania dokumentów rozliczeniowych, jak i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy (FP) i Fundusz Solidarnościowy (FS), Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) oraz Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP). Termin opłacania składek na wszystkie ubezpieczenia i fundusze jest ten sam. Zmiany dotyczą samych terminów dla poszczególnych grup płatników składek.
Od stycznia 2022 r. obowiązują następujące terminy do przekazywania dokumentów rozliczeniowych i opłacania składek za poprzedni miesiąc:
- do 5. dnia każdego miesiąca – dla jednostek i zakładów budżetowych m.in. urzędów gminy, miasta;
- do 15. dnia każdego miesiąca – dla płatników posiadających osobowość prawną, m.in.: spółek kapitałowych (spółek akcyjnych i spółek z o.o.), spółdzielni, stowarzyszeń, fundacji, jednostek samorządu terytorialnego, uczelni wyższych, kościołów, ZUS, ZOZ, itp.;
- do 20. dnia każdego miesiąca – dla pozostałych płatników składek, a więc płatników opłacających wyłącznie składki na własne ubezpieczenia, przedsiębiorców i innych podmiotów nie posiadających osobowości prawnej, które zatrudniają innych ubezpieczonych, w tym spółek osobowych (spółki: jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej).
Ważne
Nowe terminy dotyczą opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP i FS, FGŚP oraz FEP rozliczanych w dokumentach składanych za styczeń 2022 r. i za następne miesiące. Za grudzień 2021 r. płatnicy powinni przekazać dokumenty rozliczeniowe i opłacić należne składki w dotychczasowych terminach czyli do 5., 10. lub 15. stycznia 2022 r.
3. Nowe wzory dokumentów rozliczeniowych
W związku ze zmianami w zasadach ustalania podstawy wymiaru składki zdrowotnej za osoby prowadzące pozarolniczą działalność, od stycznia 2022 r. zmieniono wzory dokumentów rozliczeniowych ZUS DRA i ZUS RCA. W dokumentach tych trzeba podawać dodatkowe informacje, m.in. formę opodatkowania w danym miesiącu czy przychód lub dochód.
Dodatkowo nie obowiązuje już raport ZUS RZA. Od dokumentów składanych za styczeń 2022 r. rozliczasz składkę zdrowotną, także jeśli podlegasz wyłącznie temu ubezpieczeniu, w raporcie ZUS RCA. Dotyczy to także korekty raportów ZUS RZA za okresy 1999–2021.
Ważne
To, że formularz ZUS RZA przestaje obowiązywać, nie znaczy, że musisz przerejestrować osoby, które zgłosiłeś do ubezpieczenia zdrowotnego na ZUS ZZA, i zgłosić je na ZUS ZUA.
4. Obowiązek przekazywania dokumentów rozliczeniowych
Zasady składania dokumentów nie ulegają zmianie. Płatnicy, którzy rozliczają składki za nie więcej niż 5 osób, nadal mogą składać dokumenty w formie papierowej. Pozostali płatnicy zobowiązani są do przekazywania dokumentów w formie elektronicznej.
Z powodu zmian w ustalaniu podstawy wymiaru składki zdrowotnej musisz co miesiąc (począwszy od okresu za styczeń 2022 r.) przekazywać dokumenty rozliczeniowe do ZUS, jeśli prowadzisz działalność gospodarczą i opłacasz składki tylko na własne ubezpieczenia lub za siebie i osobę współpracującą. Zwolnieni ze składania dokumentów rozliczeniowych są:
- duchowni,
- osoby, które składają dokumenty za nianie,
- osoby, które podlegają dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
5. Korekta dokumentów
Korektę podstawy wymiaru składki i należnej składki na ubezpieczenie zdrowotne, które wykazujesz w dokumentach rozliczeniowych za poszczególne miesiące danego roku kalendarzowego, możesz składać do ZUS najpóźniej do końca drugiego miesiąca – licząc od upływu terminu do złożenia zeznania za ten rok kalendarzowy (art. 81 ust. 2y ustawy zdrowotnej oraz art. 45 ust. 1 ustawy PIT).
Zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w danym roku podatkowym musisz złożyć do urzędu skarbowego od 15 lutego do 30 kwietnia roku następującego po tym roku podatkowym. Jeśli złożysz takie zeznanie wcześniej, urząd skarbowy uzna, że złożyłeś je 15 lutego.
Korektę podstawy wymiaru składki i należnej składki na ubezpieczenie zdrowotne możesz złożyć do ZUS do 30 czerwca następnego roku.
Jeżeli po upływie terminu na złożenie korekty dokumentów ZUS stwierdzi, że należna składka na ubezpieczenie zdrowotne ustalona od rocznej podstawy wymiaru jest wyższa od sumy składek rozliczonych za poszczególne miesiące danego roku kalendarzowego, to powstałą różnicę ZUS przypisze do grudnia w danym roku kalendarzowym albo do stycznia w ramach roku składkowego lub ostatniego miesiąca podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu (art. 81 ust. 2zb ustawy zdrowotnej).
Ważne
Termin na złożenie korekty do 30 czerwca dotyczy płatników składek – osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, które ustalają podstawę i składkę na ubezpieczenie zdrowotne na nowych zasadach.
Zmiany w liczeniu składki zdrowotnej
Z dniem 13 kwietnia 2022 r. w życie weszła część istotnych przepisów ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 807). Wprowadziły one m.in. modyfikacje w regułach naliczania składki zdrowotnej przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych oraz ryczałtem. Chodzi tu przede wszystkim o zmiany w zasadach ustalania dochodu do obliczania składki zdrowotnej przez przedsiębiorców, który aktualnie powinien być kalkulowany z uwzględnieniem różnic remanentowych. Dzięki temu firmy, które kupiły towary jeszcze w 2021 r., a sprzedadzą je np. dopiero w 2022 r., powinny uwzględniać wydatki na zakupy przy obliczaniu składki zdrowotnej.
A zatem, w myśl nowelizacji, przy ustalaniu dochodu do obliczania składki zdrowotnej powinny być uwzględniane różnice remanentowe, a więc również zakupy z lat minionych.
Dzięki temu przedsiębiorcy mogą obliczać dochód dla celów składki zdrowotnej na zbliżonych zasadach jak w podatku dochodowym.
Jak podkreślił wiceminister finansów Artur Soboń: „Wprowadzenie tej poprawki to spełnienie postulatu przedsiębiorców. Zasada powinna obowiązywać od samego początku. Niedopuszczalne jest by przedsiębiorcy płacili składkę zdrowotną od przychodu ze sprzedaży bez uwzględniania poniesionego kosztu. Przepisy doprecyzowano przy nowelizacji KSH dlatego, żeby bez zbędnej zwłoki uwzględnić ten postulat przedsiębiorców”.
Ponadto, wskutek nowelizacji, przedsiębiorca opłacający podatek PIT na zasadach określonych w art. 27, art. 30c lub art. 30ca ustawy PIT (tj. wg skali podatkowej, liniowy, IP Box) powinien obecnie wyznaczać roczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej jako różnicę między osiągniętymi przychodami w rozumieniu ustawy PIT a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów w rozumieniu ustawy PIT. Tak ustalony roczny dochód przedsiębiorca pomniejsza o kwotę opłaconych w danym miesiącu składek na ubezpieczenia społeczne, ale pod warunkiem że nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.
Znowelizowane przepisy doprecyzowują również dwie inne ważne kwestie, z których wynika:
- po pierwsze, że przy ustalaniu dochodu dla celów obliczenia składki zdrowotnej nie powinna być uwzględniana większość dochodów/przychodów wolnych od opodatkowania (z kilkoma wyjątkami); ta zasada powinna mieć również zastosowanie przy opłacaniu składki zdrowotnej przez przedsiębiorców opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych;
- po drugie, że dochód z odpłatnego zbycia środków trwałych nie powinien być powiększany o odpisy amortyzacyjne zaliczone do kosztów uzyskania przychodów przed 1 stycznia 2022 r.
Po zmianach, przy obliczaniu dochodu dla celów kalkulacji składki zdrowotnej, przedsiębiorca nie powinien uwzględniać przychodów niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym innych niż określone w art. 21 ust. 1 pkt 63a, 63b, 152-154 ustawy PIT (czyli np. za wyjątkiem dochodów z realizacji nowej inwestycji lub uzyskanych na terenie specjalnej strefy ekonomicznej, przychodów objętych ulgą na powrót, ulgą dla pracujących seniorów i rodzin 4+, a także środków finansowych otrzymanych przez uczestnika projektu jako pomoc udzielona w ramach programu finansowanego z udziałem środków europejskich).
Ustawodawca postanowił ponadto wprowadzić regułę, że przychód dla celów ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla przedsiębiorców opodatkowanych zryczałtowanym podatkiem od przychodów ewidencjonowanych, może być pomniejszany o kwoty opłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu, na podstawie ustawy PIT, bez uwzględniania przychodów niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym innych niż określone w art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy PIT.
Wyjaśnienia ZUS
Od 13 kwietnia 2022 r. zaczęły obowiązywać zmiany do ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w zakresie zasad ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących działalność gospodarczą opodatkowanych na zasadach ogólnych (wg. skali lub podatkiem liniowym) albo podatkiem zryczałtowanym. Zostały one wprowadzone ustawą z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 807).
Zgodnie ze wspomnianymi modyfikacjami, w odniesieniu do osób opodatkowanych na zasadach ogólnych:
- ustalając wysokość przychodów z prowadzonej działalności nie uwzględnia się przychodów niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, z wyjątkiem przychodów określonych w art. 21 ust. 1 pkt 63a, 63b, 152–154 ustawy o PIT.
- ustalając wysokość dochodu należy uwzględniać szczególne zasady ustalania dochodu w podatku PIT, o których mowa w art. 24 ust. 1–2b ustawy o PIT, w tym tzw. różnice remanentowe. Dzięki zmianie przy ustalaniu rocznej podstawy obliczenia składki zdrowotnej przedsiębiorcy będą uwzględniali różnice remanentowe obliczane dla potrzeb podatku PIT,
- osoby prowadzące podatkową księgę przychodów i rozchodów, które dla celów podatku PIT sporządzają remanent w trakcie roku mogą uwzględniać różnice remanentowe przy obliczaniu miesięcznej składki zdrowotnej,
- ustawa z 9 lutego 2022 r. nie zmieniła natomiast zasady, zgodnie z którą podstawa obliczenia składki zdrowotnej nie jest tożsama z podstawą obliczenia podatku PIT (zaliczki na podatek PIT). Oznacza to, że ulgi (np. ulga B+R) i odliczenia (np. strata podatkowa) nie są uwzględniane przy obliczaniu składki zdrowotnej.
Ponadto:
- w przypadku ustalania dochodu, o którym mowa w art. 81 ust. 2 i 2c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w brzmieniu obowiązującym od 13 kwietnia 2022 r., od przychodów, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT (przychody z odpłatnego zbycia określonych składników majątku, np. środków trwałych), dochód ustalony z uwzględnieniem art. 24 ust. 2 zdanie drugie ustawy o PIT (szczególny sposób ustalania dochodu w przypadku odpłatnego zbycia składników majątku), nie jest powiększany o odpisy amortyzacyjne zaliczone do kosztów uzyskania przychodów przed 1 stycznia 2022 r. Chodzi, np.o środki trwałe, które przedsiębiorca przed 2022 r. amortyzował i odpisy amortyzacyjne zaliczał do kosztów podatkowych.
- przy ustalaniu w 2022 r. podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, nie powiększa się dochodu, o którym mowa w art. 81 ust. 2 i ust. 2c pkt 1 i 3 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w brzmieniu obowiązującym od 13 kwietnia 2022 r., o różnicę określoną w art. 24 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o PIT, tj. o różnicę remanentową, gdy remanent końcowy jest wyższy od remanentu początkowego. W konsekwencji, w odniesieniu do roku 2022 przedsiębiorca nie zwiększa dochodu dla celów składki zdrowotnej, jeżeli remanent końcowy będzie wyższy od remanentu początkowego.
Zmiany w odniesieniu do osób opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych
- ustalając wysokość przychodów dla celów ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie uwzględnia się przychodów niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, z wyjątkiem przychodów określonych w art. 21 ust. 1 pkt 152–154 ustawy o PIT.
