Wysokość zasiłku macierzyńskiego

Stan prawny po nowelizacji z 9 marca 2023 r.

Poniższa tabela tłumaczy, ile po modyfikacjach wynikających z faktu wdrożenia z dniem 26 kwietnia 2023 r. dyrektywy 2019/1158 do polskiego systemu prawnego, powinna wynosić wysokość należnego zasiłku macierzyńskiego.

stan prawny sprzed nowelizacji (sprzed 26 kwietnia 2023 r.)

stan obowiązujący po nowelizacji

wysokość zasiłku macierzyńskiego

– 100% – za okres urlopu ojcowskiego oraz za okres wypłaty odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w wymiarze:

· do 6 tygodni (42 dni), w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie lub przyjęcia jednego dziecka,

· do 8 tygodni (56 dni), w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie lub jednoczesnego przyjęcia więcej niż jednego dziecka,

· do 3 tygodni (21 dni), w przypadku przyjęcia dziecka w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia (albo w razie przyjęcia dziecka w wieku do 14 lat przez pracownika, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka).

– 60% – za okres urlopu rodzicielskiego przypadający począwszy odpowiednio od 7., 9., 4. tygodnia tego urlopu.

– 80% – za cały okres urlopu i rodzicielskiego, jeśli wniosek o wypłatę zasiłku za ww. urlopy został złożony w ciągu 21 dni od porodu.

– 100% – za okres urlopu ojcowskiego oraz – co do zasady – za cały okres wypłaty odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego.

Zasadniczo, zasiłek za okres ustalony przepisami K.p. jako okres urlopu rodzicielskiego po zmianach wynosi zaś 70% podstawy wymiaru.

Jednocześnie pracownik ma prawo wyboru wysokości zasiłku macierzyńskiego, który jest pobierany w okresie urlopu rodzicielskiego. Dzięki temu:

· ubezpieczona matka dziecka powinna otrzymywać 100-procentowy zasiłek za cały okres korzystania z urlopu macierzyńskiego, natomiast za dni urlopu rodzicielskiego oboje rodzice mają prawo do zasiłku 70% lub

· ubezpieczona matka dziecka w ciągu 21 dni po porodzie może złożyć do płatnika wniosek o wypłacanie jej zasiłku macierzyńskiego na poziomie 81,5% za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w pełnym wymiarze, przy czym za dni 9-tygodniowej nieprzenoszalnej części urlopu rodzicielskiego dla ojca dziecka przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 70% podstawy wymiaru; na takim samym poziomie należny jest zasiłek za urlop rodzicielski w razie niewykorzystania ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka. W przypadku braku wykorzystania w pierwszym roku życia dziecka choćby jednego dnia zasiłkowego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wysokości 81,5%, na wniosek pracownika / ubezpieczonego nastąpić powinno jednorazowe wyrównanie zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego do 100% podstawy zasiłkowej, a za urlop rodzicielski wykorzystywany w kolejnych latach życia dziecka, zasiłek macierzyński powinien być należny na poziomie 70% podstawy dla obojga rodziców.

Podkreślmy, że art. 31 ust. 4 ustawy zasiłkowej stanowi, że w przypadku niewykorzystania w pierwszym roku życia dziecka ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wysokości 81,5% podstawy wymiaru, przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego następuje na wniosek ubezpieczonego.

Z brzmienia przywołanej regulacji wnioskować zatem należy, że:

może ona mieć zastosowanie tylko do sytuacji, w której możliwe jest stwierdzenie faktu „niewykorzystania” w pierwszym roku życia dziecka ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego;
w rezultacie, jest ona podstawą do wystąpienia z wnioskiem o wyrównanie zasiłku do 100% podstawy wymiaru dopiero po ukończeniu przez dziecko pierwszego roku życia.

Słuszność takiej tezy potwierdza ZUS, który dodatkowo stoi na stanowisku, że 6-miesieczny okres przedawnienia roszczenia o wypłatę wyrównania do 100 % zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego w wymiarze określony w art. 180 § 1 K.p. powinien być liczony najwcześniej od dnia ukończenia przez dziecko pierwszego rok życia.

Przepisy przejściowe:

Ubezpieczeni, którzy 26 kwietnia 2023 r. czyli w dniu wejścia w życie ustawy z 9 marca 2023 r. pobierali zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami K.p. jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, na swój wniosek zgłoszony w terminie 21 dni od dnia rozpoczęcia obowiązywania nowych rozwiązań prawnych (a więc najpóźniej 17 maja 2023 r.) powinni otrzymać zasiłek macierzyński w wysokości określonej w zmienionych przepisach. Zasiłek macierzyński w „nowej” wysokości przysługuje przez okres od dnia 26 kwietnia 2023 r. do końca okresu odpowiadającego okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego.

Do zasiłku macierzyńskiego w wysokości ustalonej według nowych regulacji uprawniono także ubezpieczonych, którzy co prawda wystąpili o zasiłek macierzyński, ale nie rozpoczęli pobierania tego świadczenia w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej. W celu skorzystania z tego przywileju powinni oni ponownie złożyć wniosek o zasiłek w terminie 21 dni od 26 kwietnia 2023 r. (a więc najpóźniej 17 maja 2023 r.).

Brak złożenia ww. wniosków oznacza korzystanie z zasiłku macierzyńskiego na zasadach sprzed modyfikacji przepisów.

Co istotne, ubezpieczonych, którzy w okresie od 2 sierpnia 2022 r. do dnia 26 kwietnia 2023 r., posiadali prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego albo jego części lub wykorzystał zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego albo jego części udzielonego na podstawie przepisów ustawy zasiłkowej w brzmieniu sprzed zmiany, uprawniono do zasiłku macierzyńskiego w wysokości określonej wedle nowych uregulowań za okres „wydłużonego” urlopu rodzicielskiego udzielonego im mocą przepisów przejściowych (art. 41 ustawy z 9 marca 2023 r.).

Przykład

Pełnoetatowa pracownica już po wejściu w życie ustawy z 9 marca 2023 r. urodziła w dniu 28 kwietnia 2023 r. córkę. W związku z tym faktem, w ciągu 21 dni po porodzie złożyła wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Dzięki temu za okres ww. urlopów powinna otrzymać zasiłek macierzyński w wysokości 81,5% podstawy wymiaru.

Gdyby założyć, że wspomniana pracownica po zakończeniu urlopu macierzyńskiego nie skorzystała z jakiejkolwiek części urlopu rodzicielskiego do dnia ukończenia przez córkę pierwszego roku życia, wówczas za dni urlopu macierzyńskiego od 28 kwietnia do 14 września 2023 r. może uzyskać na swój wniosek wyrównanie zasiłku macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru. W takich okolicznościach, za okres urlopu rodzicielskiego wykorzystywanego w drugim, trzecim, czwartym, piątym lub szóstym roku życia córki (nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6. rok życia) zasiłek macierzyński powinien jej być należny w wysokości 70% podstawy wymiaru.

Przykład

Pracownica łódzkiej spółki akcyjnej urodziła syna w dniu 22 stycznia 2023 r. i z tego powodu zasadniczo powinna pobierać zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru za okres:

urlopu macierzyńskiego do 10 czerwca 2023 r.,
urlopu rodzicielskiego od 11 czerwca 2023 r. do 20 stycznia 2024 r.

Ponieważ w dniu 26 kwietnia 2023 r. pracownica otrzymywała zasiłek macierzyński, to od tego dnia do 20 stycznia 2024 r. ww. zasiłek wynosić powinien 81,5% podstawy wymiaru, albowiem w rozstrzyganym przypadku w ciągu 21 dni od dnia wejścia w życie zmienionych przepisów złożyła pracodawcy wniosek o zasiłek na wspomnianym poziomie. Gdyby tego nie uczyniła, wówczas zasiłek macierzyński byłby jej należny w wysokości 80% podstawy.

Zakładając, że ojciec jej syna postanowił skorzystać z dodatkowych nieprzenoszalnych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, to zasiłek macierzyński za ten okres powinien być mu wypłacony na poziomie 70% podstawy wymiaru.

Przykład

Zatrudniona w ramach umowy o pracę mieszkanka Wrocławia korzysta z urlopu rodzicielskiego:

w okresie od 13 stycznia do 9 marca 2023 r. z racji czego należał się jej „100-procentowy” zasiłek macierzyński (bo były to pierwsze 6 tygodni urlopu rodzicielskiego),
w dniach od 10 marca do 24 sierpnia 2023 r., za które to dni powinna otrzymać zasiłek w wysokości 60% podstawy wymiaru.

Z uwagi na fakt, iż w dniu 26 kwietnia 2023 r. otrzymywała ona zasiłek macierzyński, to od tego dnia do 24 sierpnia 2023 r. ww. zasiłek wynosić powinien 70% podstawy wymiaru, albowiem w rozstrzyganym przypadku w ciągu 21 dni od dnia wejścia w życie zmienionych przepisów złożyła pracodawcy wniosek o wyższy zasiłek. Gdyby tego nie uczyniła, wówczas zasiłek macierzyński byłby jej należny w wysokości 60% podstawy.

Powyższe nie zmienia tego, że ojciec jej dziecka za 9 tygodni nieprzenoszalnego urlopu rodzicielskiego powinien pobrać zasiłek macierzyński na poziomie 70% podstawy wymiaru.

Przykład

Pracownica dużej firmy produkcyjnej z Krakowa w związku z urodzeniem córki do 3 października 2022 r. wykorzystała łącznie 52 tygodnie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Za cały ten okres pobierała zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru. Ojciec jej córki wystąpił 28 kwietnia 2023 r. do swego pracodawcy o 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Za dni tego urlopu zasiłek macierzyński powinien on otrzymać na poziomie 70% podstawy wymiaru.

Przepisy przejściowe – dodatkowe wyjaśnienia

Przepis art. 39 ustawy z 9 marca 2023 r. umożliwił ubezpieczonemu otrzymywanie zasiłku macierzyńskiego w nowej wysokości od dnia 26 kwietnia 2023 r. do końca okresu odpowiadającego okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego. W tym celu, powinien on w terminie do 17 maja 2023 r. złożyć wniosek o zasiłek na poziomie przewidzianym w nowelizacji. Poniższa tabela prezentuje skutki przedłożenia wspomnianego wniosku przez ubezpieczoną osobą pobierającą w dniu 26 kwietnia 2023 r. zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego.

Kogo dotyczy	Skutek złożenia wniosku o zasiłek macierzyński na nowych zasadach
Ubezpieczona otrzymująca zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru (na podstawie tzw. długiego wniosku)	Zasiłek macierzyński powinien zostać podniesiony do poziomu 81,5% podstawy wymiaru, niezależnie od tego, czy pracownik pobiera urlop macierzyński czy rodzicielski
Ubezpieczona osoba pobierająca zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 60% podstawy wymiaru	Zasiłek macierzyński należy podnieść do wysokości 70% podstawy wymiaru
Ubezpieczona osoba pobierająca zasiłek za okres pierwszych sześciu, ośmiu lub trzech tygodni urlopu rodzicielskiego w wysokości 100% podstawy wymiaru	Zasiłek macierzyński za okres pierwszych sześciu, ośmiu lub trzech tygodni urlopu rodzicielskiego powinien przysługiwać w wysokości 70% podstawy wymiaru, jednakże za pozostały okres urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński z poziomu 60% powinien zostać podwyższony do poziomu 70% podstawy wymiaru. W rezultacie w takich okolicznościach najpierw co prawda poziom zasiłku spada ze 100% do 70%, ale później podnosi się z 60% do 70%. *Przykład* W związku z urodzeniem córki, 29-letnia pracownica łódzkiej spółki z o.o. w dniu 26 kwietnia 2023 r. pobierała 100-procentowy zasiłek macierzyński za okres pierwszych sześciu tygodni urlopu rodzicielskiego. Okres ten uległ zakończeniu 9 maja 2023 r. Ponieważ ww. pracownica w tym samym dniu złożyła wniosek o wypłatę zasiłku na nowych zasadach, to w analizowanym przypadku należność zasiłkowa powinna wynieść: • 100% podstawy za okres do 25 kwietnia; • 70% podstawy za okres od 26 kwietnia do 9 maja (obniżenie ze 100%); • 70% za dni od 10 maja do końca urlopu rodzicielskiego (podwyższenie z 60%). Jeśli ojciec córki omawianej pracownicy zdecyduje się na skorzystanie z 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, to za okres ten powinien otrzymać zasiłek macierzyńskiego w wysokości 70% podstawy wymiaru.

Warto w tym miejscu rozpatrzyć jeszcze przypadek, w którym pracownica w dniu 26 kwietnia 2023 r. pobierała zasiłek za okres urlopu macierzyńskiego w wysokości 100% i nie złożyła ona wniosku o zasiłek w wysokości przewidzianej po nowelizacji przepisów. W przedstawionych okolicznościach ww. zasiłek powinien zostać wypłacony w niezmienionej wysokości (100% podstawy). Natomiast, gdyby omawiana pracownica już po wejściu w życie ustawy z 9 marca 2023 r. zawnioskowała o urlop rodzicielski, wówczas zasiłek za ten urlop powinien być wypłacony na poziomie 70% podstawy wymiaru (a nie 60%), gdyż wniosek o urlop wpłynąłby już po modyfikacji przepisów.

Podobne reguły ustanowiono dla ubezpieczonych, którzy przed 26 kwietnia 2023 r. złożyły wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, ale na 26 kwietnia 2023 r. nie rozpoczęły jego pobierania. W takim stanie rzeczy, aby skorzystać z zasiłku w „nowej” wysokości, ubezpieczona osoba powinna przedłożył ponowny wniosek w terminie do 17 maja 2023 r.

Poniższa tabela prezentuje brzmienie przepisów ustawy zasiłkowej przed i po zmianach wynikających z ustawy z 9 marca 2023 r.

Przepis w poprzednim brzmieniu

Przepis w aktualnym brzmieniu

Art. 30a

1. Ubezpieczona – matka dziecka, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.

2. Ubezpieczony, nie później niż 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka albo po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, może złożyć pisemny wniosek o wypłacenie mu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.

3. W przypadku złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 1, ubezpieczona – matka dziecka może dzielić się z ubezpieczonym – ojcem dziecka korzystaniem z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części.

4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do wniosku, o którym mowa w ust. 2.

Art. 30a

4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do wniosku, o którym mowa w ust. 2.

Art. 31

2. Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego wynosi:

1) 100% podstawy wymiaru zasiłku – za okres do:

a) 6 tygodni urlopu rodzicielskiego, w przypadku, o którym mowa w art. 182^1a § 1 pkt 1 i art. 183 § 4 pkt 1 Kodeksu pracy,

b) 8 tygodni urlopu rodzicielskiego, w przypadkach, o których mowa w art. 182^1a § 1 pkt 2 i art. 183 § 4 pkt 2 Kodeksu pracy,

c) 3 tygodni urlopu rodzicielskiego, w przypadku, o którym mowa w art. 183 § 4 pkt 3

Kodeksu pracy;

2) 60% podstawy wymiaru zasiłku – za okres urlopu rodzicielskiego przypadający po okresach, o których mowa w pkt 1.

3. Miesięczny zasiłek macierzyński w przypadku:

1) ubezpieczonej będącej pracownicą, która złożyła wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, o którym mowa w art. 179¹ Kodeksu pracy,

2) ubezpieczonej niebędącej pracownicą, która złożyła wniosek, o którym mowa w art. 30a ust. 1,

3) ubezpieczonego będącego pracownikiem, który złożył wniosek, o którym mowa w art.

182⁴ Kodeksu pracy,

4) ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, który złożył wniosek, o którym mowa w art. 30a ust. 2

– wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego.

Art. 31

2. Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.

3. W przypadku wniosku, o którym mowa w art. 30a, miesięczny zasiłek macierzyński za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego wynosi 81,5% podstawy wymiaru zasiłku, z zastrzeżeniem ust. 3f i 3g.

Art. 31

3d. W przypadku gdy oboje rodzice dziecka mają prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, od tego samego dnia, okres pobierania tego zasiłku dzieli się proporcjonalnie między rodziców, z zachowaniem podstawy wymiaru zasiłku określonej w tym przepisie.

3e. W przypadku gdy o zasiłek, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, wystąpią oboje rodzice dziecka, zasiłek ten przysługuje temu z rodziców, który rozpoczął pobieranie tego zasiłku jako pierwszy.

Art. 31

3f. Zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w części przysługującej drugiemu rodzicowi dziecka, o której mowa w art. 182^1a§ 4 Kodeksu pracy, wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.

3g. W przypadku niewykorzystania ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku.

3h. Zasiłek macierzyński odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego pobierany przez ubezpieczonego – ojca dziecka, w przypadku gdy matka dziecka nie jest objęta ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, podlega finansowaniu z budżetu państwa w ramach dotacji do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o którym mowa w art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Art. 31

4. W przypadku rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze albo rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wymiarze, o którym mowa w ust. 2 pkt 2, przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru zasiłku, pod warunkiem niepobrania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wymiarze, o którym mowa w ust. 2 pkt 2. Przepis art. 64 stosuje się odpowiednio.

Art. 31

4. W przypadku niewykorzystania w pierwszym roku życia dziecka ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wysokości, o której mowa w art. 31 ust. 3, przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego następuje na wniosek ubezpieczonego.

Przepisy przejściowe ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw

Art. 39. 1. Ubezpieczony, który w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy pobiera zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami ustawy zmienianej w art. 1 jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości określonej w ustawie zmienianej w art. 11 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

2. W celu ustalenia nowej wysokości zasiłku ubezpieczony składa wniosek w terminie 21 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.

3. Zasiłek macierzyński w zmienionej wysokości przysługuje przez okres od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy do końca okresu odpowiadającego okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego.

4. Jeżeli ubezpieczony nie złoży wniosku, o którym mowa w ust. 2, korzysta z zasiłku macierzyńskiego na zasadach dotychczasowych.

Art. 40. 1. Do ubezpieczonego, który przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy złożył wniosek o zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami ustawy zmienianej w art. 1 jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, ale nie rozpoczął pobierania tego zasiłku w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 11 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

2. W celu ustalenia prawa do zasiłku na podstawie ustawy zmienianej w art. 11 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą ubezpieczony składa ponownie wniosek w terminie 21 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.

3. Jeżeli ubezpieczony nie złoży ponownie wniosku, o którym mowa w ust. 2, korzysta z zasiłku macierzyńskiego zgodnie z wnioskiem złożonym przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.

Art. 41. Ubezpieczony, który w okresie od dnia 2 sierpnia 2022 r. do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy miał prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego albo jego części lub wykorzystał zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego albo jego części udzielonego na podstawie przepisów ustawy zmienianej w art. 11 w brzmieniu dotychczasowym, ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za części urlopu rodzicielskiego na zasadach określonych w art. 34 i art. 35 w wysokości określonej w ustawie zmienianej w art. 11 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Zmiany w zasiłkach od 26 kwietnia 2023 r. – wyjaśnienia ZUS

Ustawa z 9 marca 2023 r. wprowadziła nowe rozwiązania prorodzicielskie i propracownicze. Zasadniczej zmianie uległy przepisy regulujące prawo do urlopu rodzicielskiego oraz przepisy regulujące prawo do zasiłku macierzyńskiego. Przepisy te należy stosować od 26 kwietnia 2023 r., przy czym wspomniana ustawa nowelizująca zawiera także przepisy regulujące sytuację ubezpieczonych w okresie przejściowym, tj. tych, którzy nabyli prawo do zasiłku macierzyńskiego przed 26 kwietnia 2023 r.

Modyfikacji uległy m.in:

wymiar zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego,
wysokość zasiłku macierzyńskiego,
okres wykorzystywania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego,
zasady składania dokumentów stanowiących podstawę do ustalania prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego.

Zmieniono również zasady ustalania prawidłowego okresu wypłaty zasiłku chorobowego, opiekuńczego i świadczenia rehabilitacyjnego w związku ze skorzystaniem przez świadczeniobiorcę z nowo wprowadzonego urlopu opiekuńczego.

Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje dłużej

1.1 Urodzenie lub przyjęcie dziecka na wychowanie

Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlop rodzicielskiego. Ponieważ okres urlopu się wydłużył, dłuższy jest też czas, przez który przysługuje zasiłek.

Poniższa tabela pokazuje, jaka jest zależność między długością wypłaty zasiłku macierzyńskiego a liczbą dzieci urodzonych przy jednym porodzie lub przyjętych na wychowanie.

Przez ile czasu jest wypłacany zasiłek macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego	Liczba dzieci urodzonych przy jednym porodzie lub przyjętych na wychowanie
41 tygodni	1
43 tygodnie	2 lub więcej
38 tygodni	w szczególnych warunkach opisanych niżej

Zasiłek jest wypłacany przez 38 tygodni, gdy:

rodzina zastępcza (niezawodowa) przyjmie na wychowanie dziecko do lat 7 (lub do 10 lat, jeśli dziecko ma odroczony obowiązek szkolny),
osoba ubezpieczona przyjmie na wychowanie dziecko do lat 14 i złoży wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka.

1.2 Urodzenie lub przyjęcie dziecka na wychowanie dziecka mającego zaświadczenie, o którym mowa w ustawie „Za życiem”

Przez ile czasu jest wypłacany zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego w związku z ustawą „Za życiem”	Liczba dzieci urodzonych przy jednym porodzie lub przyjętych na wychowanie
65 tygodni	1
67 tygodni	2 lub więcej
62 tygodnie	w szczególnych warunkach opisanych niżej

Zasiłek jest wypłacany przez 62 tygodnie, gdy:

rodzina zastępcza (niezawodowa) przyjmie na wychowanie dziecko do lat 7 (lub do 10 lat, jeśli dziecko ma odroczony obowiązek szkolny),
osoba ubezpieczona przyjmie na wychowanie dziecko do lat 14 i złoży wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka.

Więcej o zaświadczeniu na podstawie ustawy „Za życiem”

Ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu dziecka, które powstały w okresie prenatalnym lub w czasie porodu (opisane w art. 4 ust. 2 pkt 2–4 ustawy), stwierdza w zaświadczeniu lekarz ubezpieczenia zdrowotnego ze specjalizacją drugiego stopnia lub tytułem specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii, neurologii dziecięcej, kardiologii dziecięcej lub chirurgii dziecięcej (art. 4 ust. 3 ustawy).

Aby otrzymać zasiłek macierzyński na opisanych warunkach, należy złożyć oświadczenie, że dziecko ma takie zaświadczenie (o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy „Za życiem”).

Ważne!
Ze wskazanego wymiaru urlopu rodzicielskiego każdemu z pracowników – rodziców dziecka – przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Tego prawa nie można przenieść na drugiego z rodziców. Skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 9 tygodni oznacza wykorzystanie przez pracownika – rodzica dziecka urlopu z wymienionej części urlopu.

Oznacza to, że rodzice mogą się dzielić wymiarem zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego (odpowiednio np. 32, 34 tygodnie) na dotychczasowych zasadach. Pozostałe 9 tygodni urlopu – może wykorzystać tylko jedno z ubezpieczonych rodziców.

Jeżeli na przykład jako matka wykorzystasz 32 tygodnie urlopu, to dodatkowe 9 tygodni może wykorzystać tylko ojciec dziecka. Jeżeli rodzice podzielą się urlopem tak, że np. matka wykorzysta 20 tygodni urlopu, ojcu przysługuje 21 tygodni urlopu.

Jaka jest wysokość zasiłku macierzyńskiego

Jeżeli osoba ubezpieczona złoży wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (tzw. długi wniosek) do 21 dni po porodzie albo przyjęciu dziecka na wychowanie, zasiłek powinien wynosić 81,5 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Długi wniosek o zasiłek macierzyński nie może dotyczyć 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla drugiego z rodziców. Za tą część urlopu zasiłek zawsze wynosi 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Jeżeli osoba ubezpieczona nie wykorzysta ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 81,5 proc. w pierwszym roku życia dziecka (na podstawie długiego wniosku), powinien jej przysługiwać jednorazowe wyrównanie zasiłku do 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Jednorazowe wyrównanie jest wypłacane na wniosek. W takiej sytuacji zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego wyniesie 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Na jakich zasadach wypłacany powinien być zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego

Z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego można skorzystać jednorazowo albo może być podzielony maksymalnie na 5 dowolnych części. Ostatnia część urlopu może przypadać najpóźniej do końca roku, w którym dziecko skończy 6 lat, a w przypadku dziecka przyjętego na wychowanie odpowiednio 7, 10 i 14 lat.

Ile wynosi zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego

Ustawodawca postanowił skrócić okres, w którym można skorzystać z urlopu macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego.

Ubezpieczony ojciec dziecka ma prawo do 2 tygodni zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego. Musi je wykorzystać do:

dnia, w którym dziecko skończy 12 miesięcy, albo
dnia, w którym minie 12 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu dziecka, jednak nie dłużej niż do dnia, w którym dziecko skończy 14 lat.

Co w okresie przejściowym

5.1 Pobieranie zasiłku macierzyńskiego na dzień 26 kwietnia 2023 r.

Osoba ubezpieczona, która na 26 kwietnia 2023 r. pobiera zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, ma prawo do zasiłku na nowych zasadach.

Aby otrzymać zasiłek w nowej wysokości, ubezpieczony musi złożyć wniosek między 26 kwietnia a 17 maja 2023 r. W przeciwnym razie powinien otrzymywać zasiłek w dotychczasowej wysokości.

Zasiłek macierzyński w zmienionej wysokości przysługuje od 26 kwietnia 2023 r. do końca urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego.

5.2 Gdy wniosek o zasiłek został złożony, ale świadczenie to nie zostało jeszcze wypłacone

Osoba ubezpieczona, która przed 26 kwietnia 2023 r. złożyła wniosek o zasiłek macierzyński, ale na 26 kwietnia 2023 r. jeszcze go nie pobierała, może skorzystać z zasiłku macierzyńskiego w nowej wysokości.

Aby otrzymać zasiłek w nowej wysokości, powinna ona złożyć wniosek między 26 kwietnia a 17 maja 2023 r. W przeciwnym razie, powinna otrzymywać zasiłek w wysokości, która została ustalona na podstawie wniosku złożonego przed 26 kwietnia 2023 r.

5.3 Gdy osoba ubezpieczona była uprawiona do zasiłku macierzyńskiego lub jego części od 2 sierpnia 2022 r. do 25 kwietnia 2023 r.

Osoba ubezpieczona, która od 2 sierpnia 2022 r. do 25 kwietnia 2023 r. (włącznie) była uprawniona (korzystała) z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego albo jego części – udzielonego na podstawie Kodeksu pracy – ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w nowym wymiarze (szczegółowe zasady określają art. 34 i 35 ustawy z 9 marca 2023 r.).

Dodatkowe wyjaśnienia

Zgodnie z art. 34 ust. 1–3 ustawy z 9 marca 2023 r. pracownik, który w okresie od 2 sierpnia 2022 r. do 26 kwietnia 2023 r. miał prawo do urlopu rodzicielskiego albo jego części lub korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części udzielonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy w brzmieniu dotychczasowym, ma prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego w wymiarze określonym w art. 182^1a i art. 183 ustawy zmieniającej w art. 1 w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą. Wobec tego pracownika stosuje się art. 182^1a § 4 i 5 Kodeksu pracy w nowym brzmieniu. Części urlopu rodzicielskiego, o której mowa w art. 182^1a § 4 i 5 Kodeks pracy, udziela się na zasadach określonych w zmienionych przepisach Kodeksu pracy.

Zgodnie z art. 35 ust. 1 – 3 ustawy z 9 marca 2023 r. pracownik – rodzic dziecka mającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy „Za życiem”, który w okresie od 2 sierpnia 2022 r. do 26 kwietnia 2023 r. miał prawo do urlopu rodzicielskiego albo jego części lub korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części udzielonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy w brzmieniu dotychczasowym, ma prawo do skorzystania z części urlopu rodzicielskiego, którego długość jest różnicą między wymiarem urlopu rodzicielskiego określonym w art. 182^1a § 2 Kodeks pracy w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą a wymiarem urlopu określonym w art. 182^1a § 1 Kodeksu pracy w brzmieniu dotychczasowym. Tej części urlopu rodzicielskiego udziela się na zasadach określonych w Kodeksie pracy w nowym brzmieniu.

Wniosek o zasiłek

Podstawą do ustalenia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego jest wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego oraz pozostałe niezbędne dokumenty.

5.4 Pobieranie zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego

Ubezpieczony ojciec wychowujący dziecko w dniu 26 kwietnia 2023 r. ma prawo do urlopu ojcowskiego na zasadach sprzed nowelizacji, jednak najpóźniej do:

dnia, w którym dziecko skończy 24 miesiące albo
dnia, w którym miną 24 miesiące od uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu dziecka, jednak nie dłużej niż do dnia, w którym dziecko skończy 14 lat.

Zmieniły się formularze wniosków o zasiłek

W związku z nowymi przepisami zmieniają się niektóre formularze stanowiące podstawę do wypłaty zasiłku macierzyńskiego (ZUR, ZAM, Z-15a, Z-15b, ZAS-24, Z-3a, ZAS-5, Znp-7).

Nowe wzory formularzy są dostępne na www.zus.pl od 26 kwietnia 2023 r., natomiast na PUE ZUS – będą dostępne w maju 2023 roku.

Brak prawa do zasiłku chorobowego za okres urlopu opiekuńczego

Po zmianie przepisów, pracownicy mają prawo do 5 dni urlopu opiekuńczego w ciągu roku kalendarzowego. Urlop przysługuje na zapewnienie osobistej opieki lub wsparcia członkowi rodziny albo osobie mieszkającej w tym samym gospodarstwie domowym, jeśli wymaga tego z poważnych względów medycznych.

Za okres niezdolności do pracy czasie urlopu opiekuńczego nie przysługuje zasiłek chorobowy. Ta sama zasada dotyczy świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku opiekuńczego.

Obejrzyj webinar ZUS – Zmiany w zasiłkach macierzyńskich

Źródło: ZUS

Ważne!

Wyliczanie zasiłku macierzyńskiego – podobnie jak w przypadku np. zasiłku chorobowego – można podzielić na następujące etapy:

ustalenie podstawy zasiłku z poszczególnych miesięcy (wynagrodzenie wchodzące do podstawy pomniejsza się o 13,71%);
podzielenie sumy podstaw przez liczbę miesięcy, które uwzględniono przy obliczaniu zasiłku macierzyńskiego lub opiekuńczego;
podzielenie skalkulowanej w powyższy sposób kwoty przez 30 (niezależnie od liczby dni w miesiącu);
pomnożenie otrzymanego wyniku (zaokrąglonego do 2 miejsc po przecinku) przez odpowiednią stawkę procentową świadczenia;
pomnożenie wyliczonej w punkcie 4 dniówki przez liczbę dni urlopu macierzyńskiego/rodzicielskiego/ojcowskiego w danym miesiącu.

Przykład

Pełnoetatowa pracownica w wieku 29 lat, otrzymująca co miesiąc stałą pensję na poziomie 4000 zł brutto, urodziła córkę 3 listopada 2022 r. i od tego dnia przebywa na urlopie macierzyńskim (wcześniej od ponad roku nie pobierała żadnych świadczeń chorobowych). Od 23 marca 2023 r. korzystała z urlopu rodzicielskiego, o udzielenie którego (w pełnym wymiarze) wystąpiła z pisemnym wnioskiem na początku lutego 2023 r. Nie złożyła ona natomiast wniosku o ustalenie zasiłku w wysokości przewidzianej po zmianie przepisów.

W przedstawionym stanie rzeczy:

– pracownicy należy się zasiłek macierzyński w wysokości:

100% podstawy wymiaru za okres od 3 listopada 2022 r. do 3 maja 2023 r., tj. za cały okres urlopu macierzyńskiego oraz pierwsze 6 tygodni urlopu rodzicielskiego,
60% podstawy wymiaru, za okres od 4 maja 2023 r.

– podstawa zasiłkowa powinna zostać wyznaczona jak niżej:

4000 zł – (4000 zł x 13,71%) = 4000 zł – 548,40 zł = 3451,60 zł x 12 m-cy : 12 m-cy = 3451,60 zł.

W konsekwencji, stawka dzienna zasiłku macierzyńskiego powinna zostać obliczona w następujący sposób:

– za okres od 3 listopada 2022 r. do 3 maja 2023 r.:

3451,60 zł : 30 x 100% = 115,05 zł;

– za okres od 4 maja 2023 r.:

3451,60 zł : 30 = 115,05 zł x 60% = 69,03 zł.

Przykład

Pracownica łódzkiej spółki jawnej urodziła syna w dniu 22 stycznia 2023 r. i z tego powodu powinna otrzymywać zasiłek macierzyński – co do zasady – w wysokości 80% podstawy wymiaru za okres:

urlopu macierzyńskiego do 10 czerwca 2023 r.,
urlopu rodzicielskiego od 11 czerwca 2023 r. do 20 stycznia 2024 r.

Ponieważ w dniu 26 kwietnia 2023 r. pracownica otrzymywała zasiłek macierzyński, to od tego dnia do 20 stycznia 2024 r. ww. zasiłek wynosić powinien 81,5% podstawy wymiaru, albowiem pracownica złożyła 27 kwietnia pracodawcy wniosek o zasiłek na wspomnianym poziomie (a więc „zmieściła się” w terminie 21 dni od dnia wejścia w życie zmienionych przepisów).

W rozstrzyganym przypadku obliczenie, przeliczenie i rozliczenie kwietniowego zasiłku macierzyńskiego płatnego na początku maja, przy uwzględnieniu faktu, iż pracownica uprawniona jest do 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, a jej wynagrodzenie od początku zatrudnienia jest stałe i wynosi 5600 zł brutto, powinno wyglądać następująco:

Składniki	Działanie	Kwota
Wynagrodzenie za pracę brutto		0,00 zł
Zasiłek macierzyński	5600 zł – (5600 zł x 13,71%) = 4832,24 zł; 4832,24 zł : 30 dni = 161,07 zł x 80% = 128,86 zł; 128,86 zł x 25 dni (od 1 do 25 kwietnia) = 3221,50 zł; 161,07 zł x 81,5% = 131,27 zł; 131,27 zł x 5 dni (od 26 do 30 kwietnia) = 656,35 zł; 3221,50 zł + 656,35 zł = 3877,85 zł	3.877,85 zł
Podstawa wymiaru składek społecznych		0,00 zł
Składka na ubezpieczenie emerytalne		0,00 zł
Składki na ubezpieczenia rentowe		0,00 zł
Składka na ubezpieczenie chorobowe		0,00 zł
Suma składek na ubezpieczenie społeczne	0 zł + 0 zł + 0 zł	0,00 zł
Stawka procentowa podatku		12%
Koszty uzyskania przychodu		0,00 zł
Podstawa obliczenia zaliczki na podatek po zaokrągleniu do pełnych złotych	0 zł + 3.877,85 zł – 0 zł (skł. społeczne finans. przez zatrudnionego) – 0 zł (koszty uzyskania przychodu)	3.878,00 zł
Kwota zmniejszająca miesięczną zaliczkę podatkową (na mocy złożonego PIT-2)		300,00 zł
Zaliczka na podatek przed zaokrągleniem	(3878 zł × 12%) – 300 zł	165,36 zł
Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne	0 zł – 0 zł (skł. społ. fin. przez zatrud.)	0,00 zł
Składka zdrowotna	0 zł × 9%	0,00 zł
Zaliczka na podatek do przekazania na rachunek urzędu skarbowego po zaokrągleniu do pełnych złotych	165,36 zł po zaokrągleniu do pełnych zł	165,00 zł
Kwota netto	0 zł + 3877,85 zł – 0 zł – 0 zł – 165 zł	3.712,85 zł

Zasiłek macierzyński dla ojca po rezygnacji przez matkę dziecka z urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego

Przy wyznaczaniu podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego dla ojca dziecka (w przypadku rezygnacji jego matki z części urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego) nie jest istotny miesiąc urodzenia dziecka lecz miesiąc, w którym zyskał on uprawnienie do tego zasiłku.

W takiej sytuacji wyliczanie należnego ojcu zasiłku macierzyńskiego odbywa się co do zasady na takich samych zasadach jak w przypadku kalkulowania zasiłku przysługującego matce, z tym że w podstawie wspomnianego świadczenia uwzględnia się pensję z miesięcy występujących przed miesiącem rozpoczęcia z korzystania przez ojca z urlopu macierzyńskiego.

Obliczenie zasiłku macierzyńskiego w powyższych okolicznościach powinno sprowadzać się do:

ustalenia podstawy zasiłku z poszczególnych miesięcy (wynagrodzenie wchodzące do podstawy pomniejsza się o 13,71 proc.);
podzielenia sumy podstaw przez liczbę miesięcy, które uwzględniono przy obliczaniu zasiłku macierzyńskiego;
podzielenia skalkulowanej w powyższy sposób kwoty przez 30 (niezależnie od liczby dni w miesiącu);
pomnożenie otrzymanego wyniku (zaokrąglonego do 2 miejsc po przecinku) przez stawkę procentową zasiłku wynoszącą 70% (art. 31 ustawy zasiłkowej po nowelizacji);
pomnożenia wyliczonej dniówki przez liczbę dni urlopu macierzyńskiego/rodzicielskiego w danym miesiącu.

Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego do kwoty świadczenia rodzicielskiego

Od 1 lipca 2022 r., art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej stanowi, że w przypadku gdy miesięczna kwota ustalonego przez płatnika zasiłku macierzyńskiego jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, kwotę zasiłku macierzyńskiego podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego. W przepisie tym nie ma więc już mowy (tak jak miało to miejsce do 30 czerwca 2022 r.) o pomniejszeniu zasiłku o zaliczkę na podatek dochodowy przy analizowaniu, czy podwyższenie przysługuje. A zatem z literalnego brzmienia przywołanej regulacji wynika, że:

wysokość podwyższenia powinno obliczać się jako różnicę między kwotą zasiłku (bez pomniejszenia o zaliczkę PIT), a kwotą świadczenia rodzicielskiego, czyli, że prawo do podwyższenia zasiłku macierzyńskiego i jego kwotę ustala się z pominięciem zaliczki na podatek;
w konsekwencji dla potrzeb ustalenia podwyższenia zasiłku macierzyńskiego operować powinniśmy wartością zasiłku (potocznie – brutto).

Taka nowelizacja art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej miała związek z objęciem tzw. „zerowym PIT” zasiłków macierzyńskich dla osób, które spełniają warunki do preferencji podatkowych w postaci ulgi dla młodych, ulgi dla pracujących emerytów, ulgi dla rodzin 4+ oraz ulgi na powrót. U nich bowiem zaliczka na podatek nie występuje. Ustawodawca uogólnił jednak powyższą normę i nie zawarł w niej żadnego dodatkowego warunku lub zastrzeżenia, że pominięcie zaliczki na podatek przy wyznaczaniu podwyższenia zasiłku macierzyńskiego dotyczy tylko osób korzystających z „zerowego PIT”. Tak więc wydawało się, iż właściwym jest wniosek, zgodnie z którym nowa treść art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej pomijająca zaliczki podatkowe przy „wyrównywaniu” zasiłku macierzyńskiego do poziomu świadczenia rodzicielskiego dotyczy zarówno osób korzystających z zerowego PIT, u których zasiłki macierzyńskie nie są opodatkowane, jak i pozostałych ubezpieczonych, którzy ulg w PIT nie mają. Odmiennego zdania jest jednak ZUS. Otóż w swoim komentarzu do ustawy zasiłkowej umieszczonym na stronie www.zus.pl, organ rentowy – pomimo zmodyfikowania art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej – wyjaśnia, że: „W przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego wynoszącego od 1 stycznia 2016 r. 1.000 zł, kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego (…)”. A zatem ZUS uważa, że nadal podwyższając zasiłek macierzyński do poziomu świadczenia rodzicielskiego trzeba uwzględniać należność podatkową. Pogląd ten uzasadnia tym, że:

zmodyfikowanie treści brzmienia art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej nastąpiło na skutek rozszerzenia ulg „zerowy PIT”( na mocy ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw) o zasiłki macierzyńskie;
zgodnie z intencją projektodawcy wdrożenie takiej nowości miało na celu jedynie dostosowanie przywołanego przepisu do faktu, iż zasiłki macierzyńskie otrzymywane przez podatników, do których adresowany jest „zerowy PIT”, nie rodzą obowiązku zapłaty podatku, jeżeli wraz z pozostałymi przychodami objętymi ww. preferencją nie przekroczą w skali roku pułapu 85.528 zł;
jak wskazano w uzasadnieniu do omawianej modyfikacji, kwota zasiłku macierzyńskiego, w celu porównania z kwotą świadczenia rodzicielskiego, nie powinna uwzględniać pomniejszenia o zaliczkę na podatek dochodowy, ze względu na to, że w przypadku osób korzystających z „zerowego PIT” nie jest pobierana od tej kwoty należność podatkowa;
ponadto, w świetle art. 17c ust. 5 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych oraz art. 31 ust 3a ustawy zasiłkowej podwyższenie kwoty przysługującego zasiłku macierzyńskiego do kwoty świadczenia rodzicielskiego zarówno w brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2022 r. oraz po tym dniu powinno zawsze prowadzić do sytuacji, w której za dany pełny miesiąc, w którym zasiłek macierzyński przysługiwałby w kwocie niższej niż świadczenie rodzicielskie, osobie takiej kwota zasiłku macierzyńskiego powinna być podwyższona do takiej wysokości, która w konsekwencji doprowadzi do pobrania zasiłku macierzyńskiego ze pełen miesiąc kalendarzowy w wysokości 1.000 zł netto (analogicznie do osób uprawnionych do świadczenia rodzicielskiego);
co wszakże ważne, analizowany art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej przewiduje prawo do podwyższenia wysokości zasiłku macierzyńskiego do poziomu świadczenia rodzicielskiego w sytuacji, gdy ustalona wedle zasad ustawowych miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego jest niższa od miesięcznej kwoty świadczenia rodzicielskiego przysługującego osobom nieuprawnionym do zasiłku macierzyńskiego, które urodziły dziecko lub przyjęły dziecko na wychowanie na podstawie art. 17c ustawy o świadczeniach rodzinnych;
w efekcie, kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego dla osób niekorzystających z „zerowego PIT” powinna być kalkulowana na dotychczasowych zasadach (obowiązujących do końca czerwca 2022 r.). Czyli kwotę podwyższenia zasiłku macierzyńskiego powinno ustalać się obecnie w dalszym ciągu od kwoty zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o kwotę zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego przysługuje w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami K.p. jako okres:

urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, jeśli prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tych urlopów powstało przed dniem 2 stycznia 2016 r.,
urlopu rodzicielskiego.

Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego do kwoty świadczenia rodzicielskiego nie przysługuje:

ubezpieczonemu pobierającemu zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami K.p. jako okres urlopu ojcowskiego,
osobie pobierającej zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Zasady ustalania kwoty podwyższenia zasiłku macierzyńskiego (zgodnie z wytycznymi ZUS):

podwyższenie zasiłku macierzyńskiego jest ustalane jako różnica między kwotą świadczenia rodzicielskiego (1000 zł), a miesięczną kwotą zasiłku macierzyńskiego, pomniejszonego o zaliczkę na podatek;

w przypadku zasiłek macierzyński przysługuje za część miesiąca, kwota podwyższenia jest ustalana w stosunku do pomniejszonej proporcjonalnie kwoty świadczenia rodzicielskiego. Kwotę świadczenia rodzicielskiego za część miesiąca oblicza się poprzez podzielenie miesięcznej kwoty świadczenia rodzicielskiego przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca, za który zasiłek macierzyński przysługuje (wynik zaokrąglamy do 1 gr według ogólnych zasad) oraz pomnożenie przez liczbę dni, za które przysługuje zasiłek macierzyński. Otrzymany wynik podlega zaokrągleniu do 10 gr. w górę;

jeżeli zasiłek macierzyński przysługuje z więcej niż jednego tytułu, a łączna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego jest obliczana jako różnica między kwotą świadczenia rodzicielskiego a łączną kwotą zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę podatkową ze wszystkich tytułów (w takich okolicznościach osoba uprawniona do zasiłku wskazuje płatnika składek zobowiązanego do naliczenia i wypłaty wyrównania zasiłku);

gdy zasiłek macierzyński pobierają jednocześnie matka i ojciec dziecka za okres ustalony przepisami K.p. jako okres urlopu rodzicielskiego i u obojga miesięczna kwota zasiłku po odjęciu zaliczki na podatek jest niższa od 1000 zł, wówczas stosowne wyrównanie należy się odrębnie każdemu z rodziców dziecka;

przy kalkulowaniu miesięcznej kwoty podwyższenia zasiłku macierzyńskiego uwzględnia się:
- zmiany miesięcznej kwoty zasiłku macierzyńskiego (np. w przypadku, gdy ubezpieczonemu przysługiwał zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru, a następnie ubezpieczony ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 70%);
- kwotę zmniejszającą miesięczną zaliczkę podatkową w odpowiedniej proporcji – w pkt 195 komentarza do ustawy zasiłkowej wyraźnie wskazano, że Jeżeli do osoby pobierającej zasiłek macierzyński ma zastosowanie zasada zmniejszenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej ten podatek, określonej w pierwszym przedziale obowiązującej skali podatkowej, to podwyższenie zasiłku macierzyńskiego do kwoty świadczenia rodzicielskiego powinno być obliczone z zastosowaniem tej zasady. W przypadku, gdy w tym samym miesiącu płatnik składek wypłaca osobie ubezpieczonej zasiłek chorobowy lub inny zasiłek z ubezpieczeń społecznych oraz zasiłek macierzyński, dla celów obliczenia kwoty netto zasiłku macierzyńskiego i kwoty podwyższenia tego zasiłku, kwota zmniejszająca podatek, powinna być podzielona proporcjonalnie pomiędzy zasiłek chorobowy (lub inny zasiłek z ubezpieczeń społecznych) i zasiłek macierzyński. Proporcję ustala się z uwzględnieniem liczby dni kalendarzowych miesiąca, którego kwota zmniejszająca podatek dotyczy. Zasada ta powinna być także stosowana, jeżeli w tym samym miesiącu ubezpieczony otrzymał za część miesiąca wynagrodzenie za pracę, a za część miesiąca zasiłek macierzyński;

przy obliczaniu wyrównania zasiłku macierzyńskiego nie bierze się pod uwagę:
- potrąceń dokonywanych z kwoty zasiłku macierzyńskiego przed pomniejszeniem o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych (kwoty zasiłku brutto), m. in. potrąceń kwot nienależnie pobranych świadczeń, quasi nadpłat, kwot świadczeń z tytułu pozostawania bez pracy, wypłaconych za okres, za który przyznany został zasiłek macierzyński; zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych od zasiłku macierzyńskiego w celu obliczenia kwoty netto zasiłku macierzyńskiego, na podstawie której zostanie wyliczona kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego, powinna być obliczona przed pomniejszeniem kwoty zasiłku macierzyńskiego brutto o kwotę potrąceń brutto;
- kwot egzekwowanych z zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych (kwoty zasiłku netto) na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych albo należności innych niż alimentacyjne;

w razie gdy w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego zmianie ulega miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, prawo do podwyższenia zasiłku macierzyńskiego lub kwotę tego podwyższenia ustala się na nowo. W wyniku ponownego ustalenia:
- powstaje prawo do podwyższenia zasiłku macierzyńskiego – od miesiąca, od którego miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, jeżeli podwyższenie zasiłku macierzyńskiego nie przysługiwało;
- następuje odmowa prawa do podwyższenia zasiłku macierzyńskiego – od miesiąca, od którego miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest równa lub wyższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, jeżeli podwyższenie zasiłku macierzyńskiego było wypłacane;
- zmienia się kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego – od miesiąca, od którego zmianie uległa miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, jeżeli podwyższenie zasiłku macierzyńskiego było wypłacane;

przedstawiona wyżej zasada, może mieć zastosowanie m. in. w przypadku gdy:

1) ubezpieczonemu przysługiwał zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru, a następnie ubezpieczony ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 70%;

2) ubezpieczony będący pracownikiem zaczyna łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy i w związku z tym należny zasiłek macierzyński ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu podjętej pracy;

3) zmienia się kwota zasiłku macierzyńskiego za poszczególne miesiące w związku z różną liczbą dni kalendarzowych miesiąca, za który zasiłek przysługuje;

4) w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego nastąpi zmiana podstawy wymiaru tego zasiłku, np. w związku z podwyższeniem kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, podwyższeniem podstawy wymiaru zasiłku do kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, pomniejszonego o kwotę odpowiadającą 13,71% albo w związku z wyłączeniem składnika przysługującego do określonego terminu;

dochody przysługujące za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego, np. składnik wynagrodzenia, który jest wypłacany za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego albo wynagrodzenie z tytułu łączenia korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, nie mają wpływu na kwotę podwyższenia zasiłku macierzyńskiego.

w przypadku gdy po wypłacie podwyższenia zasiłku macierzyńskiego kwota zasiłku macierzyńskiego ulega przeliczeniu za okres wsteczny, np. w przypadku wypłaty wyrównania zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru w związku z rezygnacją z urlopu rodzicielskiego albo w przypadku uwzględnienia w podstawie wymiaru zasiłku macierzyńskiego składnika wynagrodzenia, który nie był uwzględniony w podstawie wymiaru, kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego podlega weryfikacji;

w przypadku wspomnianej weryfikacji, po wyliczeniu nowej miesięcznej kwoty zasiłku macierzyńskiego (kwoty zasiłku brutto) i kwoty zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, ponownie ustala się kwotę podwyższenia zasiłku macierzyńskiego). Jeżeli nowa kwota zasiłku macierzyńskiego, po pomniejszeniu o zaliczkę na podatek (kwota zasiłku netto) jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, ustala się różnicę między wypłaconą (wyższą), a ponownie ustaloną (niższą) kwotą podwyższenia zasiłku macierzyńskiego. Kwota ta podlega zaliczeniu na poczet dopłaty zasiłku macierzyńskiego pomniejszonej o zaliczkę PIT, a od kwoty dopłaty zasiłku odprowadzana jest zaliczka podatkowa. Jeżeli obliczona kwota zasiłku macierzyńskiego zmniejszona o zaliczkę PIT jest równa lub wyższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, podwyższenie zasiłku nie przysługuje, a wypłacona kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego podlega zaliczeniu na poczet dopłaty zasiłku macierzyńskiego pomniejszonej o zaliczkę podatkową. Różnica między kwotą netto dopłaty zasiłku macierzyńskiego a wypłaconą kwotą podwyższenia jest wypłacana świadczeniobiorcy, a od kwoty dopłaty zasiłku odprowadzana jest zaliczka na podatek;

w przypadku gdy zasiłek macierzyński jest wypłacany z więcej niż jednego tytułu, a wypłaty zasiłku dokonują płatnicy składek, osoba uprawniona do zasiłku wskazuje płatnika składek zobowiązanego do naliczenia i wypłaty podwyższenia zasiłku;

do podwyższenia zasiłku macierzyńskiego mają zastosowanie przepisy dotyczące zasiłku macierzyńskiego, m. in. dotyczące przedawnienia prawa, terminów wypłaty, możliwości dokonywania potrąceń i egzekucji;

od kwoty przedmiotowego wyrównania nie nalicza się podatku;

wypłacone wyrównanie zasiłku macierzyńskiego jako świadczenie finansowane z budżetu państwa podlega:
- zsumowaniu w deklaracji rozliczeniowej w polu 4 bloku V deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA,
- wykazaniu w raportach rozliczeniowych ZUS RSA z zastosowaniem nowego kodu świadczenia/przerwy 329.

Przykład

Niepełnoetatowej pracownicy, która 11 lipca 2023 r. urodziła dziecko należy się zasiłek macierzyński (w wysokości 100%) za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego (jego podstawa wynosi 933,51 zł).

W opisanej sytuacji zasiłek macierzyński za 07/2023 r. (bez uwzględniania kwoty zmniejszającej podatek, bo pracownica nie złożyła PIT-2) powinien zostać wyliczony następująco:

933,51 zł : 30 = 31,12 zł; 31,12 zł x 21 = 653,52 zł brutto,
zaliczka podatkowa: 654 zł x 12% = 78 zł po zaokrągleniu do pełnych zł;
zasiłek netto: 653,52 zł – 78 zł = 575,52 zł.

Wyrównanie zasiłku macierzyńskiego za 7/2023 r. należy obliczyć jak poniżej:

1000 zł : 31 = 32,26 zł x 21 dni (z okresu od 11 do 31 lipca) = 677,46 zł, po zaokrągleniu do 10 gr.: 677,50 zł
677,50 zł – 575,52 zł (zasiłek netto) = 101,98 zł.

Przykład

30-letnia mieszkanka Łodzi:

· zatrudniona jest na 1/3 etatu na podstawie umowy o pracę przewidującej stałą miesięczną pensję w wysokości 1400 zł;

· uprawniona jest do podstawowych kosztów uzyskania przychodu i kwoty zmniejszającej miesięczną zaliczkę podatkową w wysokości 300 zł;

· przebywała na urlopie macierzyńskim i pobierała zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru do 6 czerwca 2023 r., a od kolejnego dnia rozpoczęła korzystanie z urlopu rodzicielskiego, za który przysługuje jej zasiłek w wysokości 70% podstawy jego wymiaru;

· za 30 dni czerwcowego urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego w kwocie 918,18 zł netto wyliczonego jak poniżej:

· 1400 zł – (1400 x 13,71%) = 1208,06 zł : 30 = 40,27 zł x 6 dni urlopu macierzyńskiego = 241,62 zł,

· 40,27 zł x 70% = 28,19 zł x 24 dni urlopu rodzicielskiego = 676,56 zł,

· 241,62 zł + 676,56 zł = 918,18 zł, co po zaokrągleniu daje 918 zł,

· 918 zł x 12% – 300 zł = 0 zł; 918,18 zł – 0 zł = 918,18 zł.

W analizowanym przypadku w czerwcu pracownicy należy się podwyższenie zasiłku macierzyńskiego, które powinno zostać skalkulowane następująco:

· 1000 zł – 918,18 zł (zasiłek netto) = 81,82 zł.

Innych wyliczeń trzeba dokonać w przypadku stycznia 2024 r., gdyż w miesiącu tym pracownica będzie przebywała na urlopie rodzicielskim tylko przez 16 dni (wykorzystując pełne 32 tygodnie tego urlopu). Styczniowe podwyższenie zasiłku macierzyńskiego powinno zostać skalkulowane jak poniżej:

kwota świadczenia rodzicielskiego za 16 dni: 1000 zł : 31 dni = 32,26 zł; 32,26 zł x 16 dni = 516,16 zł, a po zaokrągleniu do 10 gr.: 516,20 zł,
zasiłek macierzyński za 16 dni: 40,27 zł x 70% = 28,19 zł x 16 dni urlopu rodzicielskiego = 451,04 zł,
kwota zmniejszająca podatek ustalona proporcjonalnie do zasiłku macierzyńskiego: (300 zł : 31 dni) x 16 dni = 154,84 zł,
zaliczka na podatek dochodowy: 451 zł (kwota zasiłku macierzyńskiego zaokrąglona do pełnych złotych) x 12% – 154,84 zł = 0 zł,
zasiłek macierzyński po pomniejszeniu o zaliczkę na podatek dochodowy: 451,04 zł – 0 zł = 451,04 zł,
kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego: : 516,20 zł – 451,04 zł = 65,16 zł.

Zasiłek za okres łączenia urlopu macierzyńskiego z pracą zmniejszamy proporcjonalnie do wymiaru etatu

Pracownik pobierający zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego, może go łączyć z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który udzielił mu tego urlopu, w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Podjęcie pracy w czasie urlopu rodzicielskiego następuje na pisemny wniosek pracownika, złożony w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. We wniosku pracownik wskazuje wymiar czasu pracy oraz okres, przez który zamierza łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy. W takim przypadku ma zastosowanie zasada pomniejszania zasiłku macierzyńskiego proporcjonalnie do wymiaru obniżonego etatu.

W celu wyliczenia zasiłku macierzyńskiego przy łączeniu urlopu rodzicielskiego z pracą niepełnoetatową, należy:

pomniejszyć stawkę dzienną zasiłku w proporcji do zredukowanego wymiaru czasu pracy,
pomnożyć otrzymany wynik przez ilość dni, za które przysługuje zasiłek.

Gdy miesięczny zasiłek macierzyński jest niższy od świadczenia rodzicielskiego, kwotę zasiłku podwyższa się do wspomnianego świadczenia.

W razie łączenia korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który udzielił tego urlopu, w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, jednak na okres nie dłuższy niż do:

82 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka lub przyjęcia jednego dziecka na wychowanie (lub 130 tygodni w przypadku rodziców dziecka objętego programem „Za życiem”);
86 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie lub równoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka (lub 134 tygodni w przypadku rodziców dziecka objętego programem „Za życiem”).

Jeśli pracownik nie zamierza łączyć korzystania z części urlopu rodzicielskiego powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia, z wykonywaniem pracy niepełnoetatowej, okres o który urlop rodzicielski ulega wydłużeniu, stanowi iloczyn liczby tygodni, przez jaką pracownik łączy omawiany urlop z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego.

Przykład

Pracownica, zatrudniona na 1/2 etatu, w terminie 21 dni po porodzie wystąpiła z wnioskiem o udzielenie jej urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (32 tygodni). Przez cały okres tego drugiego urlopu łączy ona wykonywanie pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze 1/4 etatu. Pracownica w trakcie wydłużonego urlopu nie będzie pracowała. W takim stanie rzeczy, urlop rodzicielski powinien ulec wydłużeniu o 8 tygodni (32 tygodnie x 1/4). Przez 32 tygodnie pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński w kwocie zmniejszonej o połowę (1/4 : 1/2 = 1/2), natomiast przez okres 8 tygodni, o które ulega wydłużeniu urlop rodzicielski, pracownicy przysługuje zasiłek w pełnej miesięcznej kwocie, gdyż podczas wydłużonego urlopu rodzicielskiego nie wykonuje ona pracy.

Gdy część urlopu rodzicielskiego powstała w wyniku wydłużenia wymiaru tego urlopu nie odpowiada wielokrotności tygodnia, jest ona udzielana w dniach. Przy udzielaniu urlopu niepełny dzień pomija się.

Przykład

Pracownica łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy w wymiarze 1/3 etatu, przez okres 2 tygodni urlopu rodzicielskiego. Urlop ten powinien więc zostać wydłużony o 4 dni (14 dni x 1/3 = 4,6 dni).

W razie, gdy pracownik zdecydował się na łączenie korzystania z części urlopu rodzicielskiego powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia z wypełnianiem obowiązków służbowych w ramach niepełnego etatu, wymiar tej części urlopu oblicza się dzieląc długość części proporcjonalnie wydłużonego urlopu przez różnicę liczby 1 i wymiaru czasu pracy, w jakim etatowiec zamierza godzić korzystanie z tej części urlopu z realizacją zadań pracowniczych.

Jeśli powstała w wyniku wydłużenia część urlopu nie odpowiada wielokrotności tygodnia, pracownikowi udziela się jej w dniach, przy czym niepełny dzień pomija się.

Przykład

Pracownica korzystał z urlopu rodzicielskiego od 28 sierpnia 2020 r. do 14 stycznia 2021 r. (20 tyg.), łącząc go z pracą na 1/2 etatu, co spowodowało wydłużenie tego urlopu o 10 tygodni (20 tyg. x 1/2).

We wniosku o łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą oświadczyła, że część urlopu wynikającą z wydłużenia także zamierza łączyć z pracą na 1/2 etatu. Wydłużona część wyniesie więc 20 tygodni [10 tyg. : (1-1/2)], zatem przez cały okres wydłużenia urlopu powinien liczyć 40 tyg. (20 tyg. urlopu rodzicielskiego oraz 20 tyg. wydłużonej części tego urlopu).

Zasiłek macierzyński za okres wydłużenia urlopu rodzicielskiego wynikającego z łączenia przez pracownika urlopu rodzicielskiego z pracą u pracodawcy udzielającego tego urlopu, przysługuje w takiej wysokości, w jakiej pracownik otrzymywał zasiłek macierzyński w okresie wykonywania pracy i otrzymywania zasiłku macierzyńskiego w kwocie obniżonej.

Świadczenia należne za chorobę, wypadek lub opiekę z okresu łączenia pracy z rodzicielstwem

Jak wskazano w ust. 186 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej, jeżeli ubezpieczony będący pracownikiem przedłoży zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy z powodu choroby lub zaświadczenie o konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny przypadające na okres, w którym łączy wykonywanie pracy u pracodawcy udzielającego urlopu z korzystaniem z urlopu rodzicielskiego, nabędzie prawo odpowiednio do wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy z powodu choroby, zasiłku chorobowego lub zasiłku opiekuńczego. Świadczenia z tego tytułu przysługują nie dłużej niż do ostatniego dnia okresu, przez który pracownik łączy wykonywanie pracy z korzystaniem z urlopu rodzicielskiego.

Podjęcie pracy w okresie korzystania z urlopu rodzicielskiego stanowi odrębny tytuł podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Ma to taki skutek, że podstawę wymiaru wynagrodzenia za czas niedyspozycji zdrowotnej oraz zasiłku chorobowego, opiekuńczego lub wypadkowego należnego za chorobę, wypadek lub opiekę przypadającą w trakcie łączenia rodzicielstwa z pracą, stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie uzyskane tylko z tytułu tej pracy. Nie uwzględniamy tu więc pensji uzyskanej za okres sprzed godzenia pracy z urlopem rodzicielskim.

W sytuacji natomiast, gdy przykładowo niezdolność do pracy z powodu choroby powstała w trakcie łączenia pracy z urlopem związanym z macierzyństwem trwa nadal po zakończeniu wspomnianego urlopu, bazę obliczeniową świadczenia chorobowego od pierwszego dnia po omawianym urlopie należy wyznaczyć bez brania pod uwagę wynagrodzenia uzyskanego za czas pracowania w okresie opiekowania się nowonarodzonym potomkiem. W efekcie, podstawę wyliczeń powinna stanowić ta sama kwota, którą przyjęto do kalkulowania zasiłku macierzyńskiego przysługującego z tytułu narodzin dziecka.

Przykład:

Pełnoetatowa pracownica od 1 listopada 2023 r. łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z pracą u nas na 1/2 etatu. Na mocy zapisów umowy o pracę, uprawniona jest ona do stałej pensji zasadniczej w kwocie 4.200 zł brutto oraz dodatku funkcyjnego (nienależnego za okresy chorób) w wysokości 300 zł brutto. Innych składników płacy nie otrzymuje.

100% podstawy wymiaru należnego jej zasiłku macierzyńskiego wynosi 3.883,05 zł. Przez cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego przysługuje jej zasiłek w wysokości 81,5% podstawy.

Wyliczenie stawki dziennej zasiłku za dni urlopu rodzicielskiego zmniejszonej proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej w czasie tego urlopu powinno wyglądać następująco:

3.883,05 zł : 30 = 129,44 zł; 129,44 zł x 81,5% = 105,49 zł; 105,49 zł – (105,49 zł x 0,5) = 52,75 zł.

Z kolei miesięczne wynagrodzenie za pracę łączoną z urlopem rodzicielskim, powinno zostać skalkulowane jak niżej (przy założeniu, że ww. praca uprawnia pracownicę do dodatku funkcyjnego):

(4.200 zł + 300 zł) x 0,5 etatu = 2.250 zł brutto.

Załóżmy, że omawiana pracownica zachorowała w okresie od 11 do 15 grudnia 2023 r. Dniówka brutto przysługującego jej z tego tytułu wynagrodzenia chorobowego powinna stanowić kwota 51,78 zł, czyli pensja za listopad, pomniejszona o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownicę podzielona przez 30, zgodnie z wyliczeniem: (2.250 zł – 308,48 zł) = 1.941,52 zł; 1941,52 zł : 30 = 64,72 zł; 64,72 zł x 80% = 51,78 zł.

Stan prawny sprzed wejścia w życie noweli z 9 marca 2023 r.

Zasiłek macierzyński przysługuje:

w wysokości 100% podstawy obliczeniowej – za okres ustalony przepisami K.p. jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego;
w wysokości 100% podstawy wymiaru – za okres ustalony przepisami K.p. jako okres urlopu rodzicielskiego czyli za okres do:
- 6 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka;
- 8 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci oraz w przypadku równoczesnego przyjęcia na wychowanie dwojga lub więcej dzieci;
- 3 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku przyjęcia na wychowanie dziecka, w przypadku gdy ubezpieczony ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w minimalnym wymiarze wynoszącym 9 tygodni;
w wysokości 60% bazy obliczeniowej – za okres urlopu rodzicielskiego przysługujący po upływie powyższych okresów.

W przypadku gdy oboje rodzice dziecka mają prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego od tego samego dnia, okres pobierania zasiłku w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku dzieli się proporcjonalnie między rodziców. Jeśli o zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego oboje rodzice dziecka wystąpią, ale nie od tego samego dnia, zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru przysługuje temu z rodziców, który rozpoczął pobieranie tego zasiłku jako pierwszy.

Zasiłek macierzyński za okresy wszystkich wymienionych wyżej urlopów przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru, a więc w wysokości „uśrednionej”, ale pod warunkiem, że pracownica nie później niż w ciągu 21 dni po porodzie (albo po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza), złoży pisemny wniosek o udzielenie po urlopie macierzyńskim albo urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.

Termin 21 dni na złożenie wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego skutkujący ustaleniem zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80% podstawy wymiaru dla ubezpieczonego ojca dziecka albo innego ubezpieczonego członka najbliższej rodziny, w przypadku gdy matka dziecka niebędąca osobą ubezpieczoną legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, umrze albo porzuci dziecko liczy się od następnego dnia odpowiednio po dniu:

śmierci matki dziecka,
porzucenia dziecka przez matkę,
wydania orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji – jeżeli niezdolność do samodzielnej egzystencji matki dziecka powstała po porodzie,
porodu – jeżeli niezdolność do samodzielnej egzystencji matki dziecka powstała przed porodem.

Powyższe zasady mają odpowiednie zastosowanie do ubezpieczonych niebędących pracownikami, do osób pobierających zasiłek macierzyński za okres po ustaniu ubezpieczenia oraz osób pobierających zasiłek macierzyński w czasie urlopu wychowawczego.

Wyrównanie zasiłku macierzyńskiego po rezygnacji z urlopu rodzicielskiego

Jak wyjaśniono w pkt 177 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej, ubezpieczonej, której zasiłek macierzyński jest wypłacany w wysokości 80% podstawy wymiaru, w razie rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze albo za okres odpowiadający części okresu urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 26 tygodni, wypłaca się jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru.

Warunkiem uzyskania ww. uprawnienia jest jednak niepobranie tego zasiłku przez ubezpieczonego ojca dziecka za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, lub za okres odpowiadający okresowi co najmniej 26 tygodni urlopu rodzicielskiego.

Wypłata wyrównania powinna nastąpić w terminach określonych w art. 64 ustawy zasiłkowej, tj.:

w stanie prawnym obowiązującym do końca 2021 r. nie później niż w ciągu 30 dni od daty złożenia wniosku w sprawie rezygnacji z zasiłku za dalszy okres lub innego dokumentu niezbędnego do wypłaty wyrównania (np. zaświadczenie pracodawcy o terminie zaprzestania korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, jeżeli zasiłek jest wypłacany przez ZUS);
według zmiany wprowadzonej z mocą od 1 stycznia 2022 r. nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do wyrównania.

Przypomnijmy, że pracownicy, która w ciągu 21 dni po porodzie złożyła wniosek o udzielenie, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze:

wypłaca się zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru za cały okres urlopów związanych z rodzicielstwem;
przysługuje prawo do rezygnacji z całości lub z części tego urlopu, na zasadach określonych w K.p.

W przypadku powyższej rezygnacji, wyrównanie zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru przysługuje wyłącznie wówczas, gdy rezygnacja obejmie:

cały urlop rodzicielski lub
okres urlopu rodzicielskiego przypadający po wykorzystaniu 6 (8) tygodni.

Wyrównanie zasiłku macierzyńskiego wypłaconego w wysokości 80% podstawy wymiaru do 100% tej podstawy nie jest należne w przypadku rezygnacji tylko z części urlopu rodzicielskiego, czyli po wykorzystaniu więcej niż 6 (8) tygodni tego urlopu. Innymi słowy, wyrównanie zasiłku macierzyńskiego do 100% może być dokonane wyłącznie wtedy, gdy rezygnacja obejmuje pełny wymiar urlopu rodzicielskiego lub 26 tygodni tego urlopu.

Przykład

31-letnia pracownica urodziła dziecko 1 lutego 2022 r. i do 20 czerwca 2022 r. (140 dni) korzystała z urlopu macierzyńskiego. W dniu 11 lutego 2022 r. złożyła wniosek o udzielenie jej urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze od 21 czerwca 2022 r. do 30 stycznia 2023 r. W tej sytuacji, zasiłek macierzyński za cały okres urlopów związanych z rodzicielstwem przysługuje jej w wysokości 80% podstawy wymiaru.

Uwzględniając fakt, że przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru ww. zasiłku wyniosło 3699,30 zł (kwota pomniejszona o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownicę), stawka dzienna zasiłku macierzyńskiego wyniosła 98,65 zł (3699,30 zł : 30 = 112,31 zł x 80%). W konsekwencji, za cały okres urlopu macierzyńskiego pracownica otrzymała zasiłek w łącznej wysokości 13.811 zł brutto, zgodnie z wyliczeniem: 98,65 zł x 140 dni.

31-latka z końcem maja 2022 r. złożyła wniosek o rezygnacji z urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, w którym poinformowała, że z urlopu tego nie skorzysta ojciec dziecka. W związku z tym, jej pracodawca musiał wyrównać wysokość zasiłku macierzyńskiego, za cały okres urlopu macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru. Należna z tego tytułu kwota powinna zostać skalkulowana w następujący sposób:

3699,30 zł : 30 x 100% = 123,31 zł;
123,31 zł x 140 dni = 17263,40 zł;
17263,40 zł – 13811 zł = 3452,40 zł.

Jeżeli ubezpieczona pobierająca zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru, zrezygnuje z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 26 tygodni, na rzecz ojca dziecka, ubezpieczonemu ojcu dziecka zasiłek macierzyński przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru.

Ubezpieczonemu ojcu dziecka wypłaca się jednorazowe wyrównanie do wysokości 100% pobranego przez niego zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego oraz części urlopu rodzicielskiego, z których korzystał, w razie rezygnacji przez niego i przez matkę dziecka z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 26 tygodni.

Przykład

Pracownica, która urodziła dziecko 2 marca 2022 r. wystąpiła dzień później o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w wymiarze 32 tygodni od 20 lipca 2022 r. do 28 lutego 2023 r. W związku z tym, zasiłek macierzyński przysługuje jej w wysokości 80% podstawy wymiaru. 1 lipca 2022 r. pracownica złożyła pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z całości urlopu rodzicielskiego, oświadczając że z urlopu rodzicielskiego będzie korzystał ojciec dziecka. Pracownik – ojciec dziecka:

wystąpił o udzielenie urlopu rodzicielskiego od 20 lipca do 28 lutego 2023, z racji czego przyznano mu zasiłek w wysokości 80% podstawy wymiaru;
9 sierpnia 2022 złożył pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu rodzicielskiego wynoszącej 26 tygodni od 31 sierpnia 2022 r., dołączając do wniosku pisemne oświadczenie, że matka dziecka nie będzie korzystała z tej części urlopu rodzicielskiego.

Z uwagi na powyższe, pracownikowi przysługuje wyrównanie wypłaconego zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego od 20 do 31 lipca 2022 r. Zasiłek macierzyński za okres od 1 do 30 sierpnia 2022 r., który jeszcze nie został pracownikowi wypłacony, przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru.

Wyrównanie wypłaconego zasiłku macierzyńskiego za okres od 2 marca 2022 r. do 19 lipca 2022 r. przysługuje także pracownicy matce dziecka. Ponieważ pracodawca matki dziecka nie ma informacji o rezygnacji przez ojca dziecka z części urlopu rodzicielskiego wynoszącej 26 tygodni, wypłata wyrównania zasiłku macierzyńskiego matce dziecka może nastąpić po złożeniu przez nią wniosku w tej sprawie i udokumentowaniu faktu rezygnacji z urlopu rodzicielskiego przez ojca dziecka.

Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego

Od 1 lipca 2022 r., art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej stanowi, że w przypadku gdy miesięczna kwota ustalonego przez płatnika zasiłku macierzyńskiego jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, kwotę zasiłku macierzyńskiego podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego. W zacytowanym przepisie nie ma już mowy (tak jak miało to miejsce do 30 czerwca 2022 r.) o pomniejszeniu zasiłku o zaliczkę na podatek dochodowy przy analizowaniu, czy podwyższenie przysługuje. Z literalnego brzmienia przywołanej regulacji wynika, że:

wysokość podwyższenia powinno obliczać się jako różnicę między kwotą zasiłku (bez pomniejszenia o zaliczkę PIT), a kwotą świadczenia rodzicielskiego, czyli, że prawo do podwyższenia zasiłku macierzyńskiego i jego kwotę ustala się z pominięciem zaliczki na podatek;
w konsekwencji dla potrzeb ustalenia podwyższenia zasiłku macierzyńskiego operować powinniśmy wartością zasiłku (potocznie – brutto).

Taka nowelizacja art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej miała związek z objęciem tzw. „zerowym PIT” zasiłków macierzyńskich dla osób, które spełniają warunki do preferencji podatkowych w postaci ulgi dla młodych, ulgi dla pracujących emerytów, ulgi dla rodzin 4+ oraz ulgi na powrót. U nich bowiem zaliczka na podatek nie występuje. Ustawodawca uogólnił jednak powyższą normę i nie zawarł w niej żadnego dodatkowego warunku lub zastrzeżenia, że pominięcie zaliczki na podatek przy wyznaczaniu podwyższenia zasiłku macierzyńskiego dotyczy tylko osób korzystających z „zerowego PIT”. Tak więc wydawało się, iż właściwym jest wniosek, zgodnie z którym nowa treść art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej pomijająca zaliczki podatkowe przy „wyrównywaniu” zasiłku macierzyńskiego do poziomu świadczenia rodzicielskiego dotyczy zarówno osób korzystających z zerowego PIT, u których zasiłki macierzyńskie nie są opodatkowane, jak i pozostałych ubezpieczonych, którzy ulg w PIT nie mają. Odmiennego zdania w poruszonym temacie jest jednak ZUS. Otóż w swoim komentarzu do ustawy zasiłkowej umieszczonym na stronie www.zus.pl, organ rentowy – pomimo zmodyfikowania art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej – wyjaśnia, że: „W przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego wynoszącego od 1 stycznia 2016 r. 1.000 zł, kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego (…)”. A zatem ZUS uważa, że nadal podwyższając zasiłek macierzyński do poziomu świadczenia rodzicielskiego trzeba uwzględniać należność podatkową. Pogląd ten uzasadnia tym, że:

zmodyfikowanie treści brzmienia art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej nastąpiła na skutek rozszerzenia ulg „zerowy PIT”( na mocy ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw) o zasiłki macierzyńskie;
zgodnie z intencją projektodawcy wdrożenie takiej nowości miało na celu jedynie dostosowanie przywołanego przepisu do faktu, iż zasiłki macierzyńskie otrzymywane przez podatników, do których adresowany jest „zerowy PIT”, nie będą rodziły obowiązku zapłaty podatku, jeżeli wraz z pozostałymi przychodami objętymi ww. ulgami nie przekroczą w skali roku kwoty 85.528 zł;
jak wskazano w uzasadnieniu do omawianej modyfikacji, kwota zasiłku macierzyńskiego, w celu porównania z kwotą świadczenia rodzicielskiego, nie powinna uwzględniać pomniejszenia o zaliczkę na podatek dochodowy, ze względu na to, że w przypadku osób korzystających z „zerowego PIT” nie jest pobierana od tej kwoty należność podatkowa;
ponadto, w świetle art. 17c ust. 5 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych oraz art. 31 ust 3a ustawy zasiłkowej podwyższenie kwoty przysługującego zasiłku macierzyńskiego do kwoty świadczenia rodzicielskiego zarówno w brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2022 r. oraz po tym dniu powinno zawsze prowadzić do sytuacji, w której za dany pełny miesiąc, w którym zasiłek macierzyński przysługiwałby w kwocie niższej niż świadczenie rodzicielskie, osobie takiej kwota zasiłku macierzyńskiego powinna być podwyższona do takiej wysokości, która w konsekwencji doprowadzi do pobrania zasiłku macierzyńskiego ze pełen miesiąc kalendarzowy w wysokości 1.000 zł netto (analogicznie do osób uprawnionych do świadczenia rodzicielskiego);
co wszakże ważne, analizowany art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej przewiduje prawo do podwyższenia wysokości zasiłku macierzyńskiego do poziomu świadczenia rodzicielskiego w sytuacji, gdy ustalona wedle zasad ustawowych miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego jest niższa od miesięcznej kwoty świadczenia rodzicielskiego przysługującego osobom nieuprawnionym do zasiłku macierzyńskiego, które urodziły dziecko lub przyjęły dziecko na wychowanie na podstawie art. 17c ustawy o świadczeniach rodzinnych;
w efekcie, kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego dla osób niekorzystających z „zerowego PIT” powinna być kalkulowana na dotychczasowych zasadach (obowiązujących do końca czerwca 2022 r.). Czyli kwotę podwyższenia zasiłku macierzyńskiego powinno ustalać się obecnie w dalszym ciągu od kwoty zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o kwotę zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego przysługuje w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami K.p. jako okres:

urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, jeśli prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tych urlopów powstało przed dniem 2 stycznia 2016 r.,
urlopu rodzicielskiego.

Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego do kwoty świadczenia rodzicielskiego nie przysługuje:

ubezpieczonemu pobierającemu zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami K.p. jako okres urlopu ojcowskiego,
osobie pobierającej zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Zasady ustalania kwoty podwyższenia zasiłku macierzyńskiego (zgodnie z wytycznymi ZUS):

podwyższenie zasiłku macierzyńskiego jest ustalane jako różnica między kwotą świadczenia rodzicielskiego (1000 zł), a miesięczną kwotą zasiłku macierzyńskiego, pomniejszonego o zaliczkę na podatek;

w przypadku zasiłek macierzyński przysługuje za część miesiąca, kwota podwyższenia jest ustalana w stosunku do pomniejszonej proporcjonalnie kwoty świadczenia rodzicielskiego. Kwotę świadczenia rodzicielskiego za część miesiąca oblicza się poprzez podzielenie miesięcznej kwoty świadczenia rodzicielskiego przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca, za który zasiłek macierzyński przysługuje (wynik zaokrąglamy do 1 gr według ogólnych zasad) oraz pomnożenie przez liczbę dni, za które przysługuje zasiłek macierzyński. Otrzymany wynik podlega zaokrągleniu do 10 gr. w górę;

jeżeli zasiłek macierzyński przysługuje z więcej niż jednego tytułu, a łączna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego jest obliczana jako różnica między kwotą świadczenia rodzicielskiego a łączną kwotą zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę podatkową ze wszystkich tytułów (w takich okolicznościach osoba uprawniona do zasiłku wskazuje płatnika składek zobowiązanego do naliczenia i wypłaty wyrównania zasiłku);

gdy zasiłek macierzyński pobierają jednocześnie matka i ojciec dziecka za okres ustalony przepisami K.p. jako okres urlopu rodzicielskiego i u obojga miesięczna kwota zasiłku po odjęciu zaliczki na podatek jest niższa od 1000 zł, wówczas stosowne wyrównanie należy się odrębnie każdemu z rodziców dziecka;

przy kalkulowaniu miesięcznej kwoty podwyższenia zasiłku macierzyńskiego uwzględnia się:
- zmiany miesięcznej kwoty zasiłku macierzyńskiego (np. w przypadku, gdy ubezpieczonemu przysługiwał zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru, a następnie ubezpieczony ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 70%);
- kwotę zmniejszającą miesięczną zaliczkę podatkową w odpowiedniej proporcji – w pkt 195 komentarza do ustawy zasiłkowej wyraźnie wskazano, że Jeżeli do osoby pobierającej zasiłek macierzyński ma zastosowanie zasada zmniejszenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej ten podatek, określonej w pierwszym przedziale obowiązującej skali podatkowej, to podwyższenie zasiłku macierzyńskiego do kwoty świadczenia rodzicielskiego powinno być obliczone z zastosowaniem tej zasady. W przypadku, gdy w tym samym miesiącu płatnik składek wypłaca osobie ubezpieczonej zasiłek chorobowy lub inny zasiłek z ubezpieczeń społecznych oraz zasiłek macierzyński, dla celów obliczenia kwoty netto zasiłku macierzyńskiego i kwoty podwyższenia tego zasiłku, kwota zmniejszająca podatek, powinna być podzielona proporcjonalnie pomiędzy zasiłek chorobowy (lub inny zasiłek z ubezpieczeń społecznych) i zasiłek macierzyński. Proporcję ustala się z uwzględnieniem liczby dni kalendarzowych miesiąca, którego kwota zmniejszająca podatek dotyczy. Zasada ta powinna być także stosowana, jeżeli w tym samym miesiącu ubezpieczony otrzymał za część miesiąca wynagrodzenie za pracę, a za część miesiąca zasiłek macierzyński;

przy obliczaniu wyrównania zasiłku macierzyńskiego nie bierze się pod uwagę:
- potrąceń dokonywanych z kwoty zasiłku macierzyńskiego przed pomniejszeniem o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych (kwoty zasiłku brutto), m. in. potrąceń kwot nienależnie pobranych świadczeń, quasi nadpłat, kwot świadczeń z tytułu pozostawania bez pracy, wypłaconych za okres, za który przyznany został zasiłek macierzyński; zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych od zasiłku macierzyńskiego w celu obliczenia kwoty netto zasiłku macierzyńskiego, na podstawie której zostanie wyliczona kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego, powinna być obliczona przed pomniejszeniem kwoty zasiłku macierzyńskiego brutto o kwotę potrąceń brutto;
- kwot egzekwowanych z zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych (kwoty zasiłku netto) na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych albo należności innych niż alimentacyjne;

w razie gdy w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego zmianie ulega miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, prawo do podwyższenia zasiłku macierzyńskiego lub kwotę tego podwyższenia ustala się na nowo. W wyniku ponownego ustalenia:
- powstaje prawo do podwyższenia zasiłku macierzyńskiego – od miesiąca, od którego miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, jeżeli podwyższenie zasiłku macierzyńskiego nie przysługiwało;
- następuje odmowa prawa do podwyższenia zasiłku macierzyńskiego – od miesiąca, od którego miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest równa lub wyższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, jeżeli podwyższenie zasiłku macierzyńskiego było wypłacane;
- zmienia się kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego – od miesiąca, od którego zmianie uległa miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, jeżeli podwyższenie zasiłku macierzyńskiego było wypłacane;

przedstawiona wyżej zasada, może mieć zastosowanie m. in. w przypadku gdy:

1) ubezpieczonemu przysługiwał zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru, a następnie ubezpieczony ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 70%;

3) zmienia się kwota zasiłku macierzyńskiego za poszczególne miesiące w związku z różną liczbą dni kalendarzowych miesiąca, za który zasiłek przysługuje;

dochody przysługujące za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego, np. składnik wynagrodzenia, który jest wypłacany za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego albo wynagrodzenie z tytułu łączenia korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, nie mają wpływu na kwotę podwyższenia zasiłku macierzyńskiego.

w przypadku gdy po wypłacie podwyższenia zasiłku macierzyńskiego kwota zasiłku macierzyńskiego ulega przeliczeniu za okres wsteczny, np. w przypadku wypłaty wyrównania zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru w związku z rezygnacją z urlopu rodzicielskiego albo w przypadku uwzględnienia w podstawie wymiaru zasiłku macierzyńskiego składnika wynagrodzenia, który nie był uwzględniony w podstawie wymiaru, kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego podlega weryfikacji;

w przypadku wspomnianej weryfikacji, po wyliczeniu nowej miesięcznej kwoty zasiłku macierzyńskiego (kwoty zasiłku brutto) i kwoty zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, ponownie ustala się kwotę podwyższenia zasiłku macierzyńskiego). Jeżeli nowa kwota zasiłku macierzyńskiego, po pomniejszeniu o zaliczkę na podatek (kwota zasiłku netto) jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, ustala się różnicę między wypłaconą (wyższą), a ponownie ustaloną (niższą) kwotą podwyższenia zasiłku macierzyńskiego. Kwota ta podlega zaliczeniu na poczet dopłaty zasiłku macierzyńskiego pomniejszonej o zaliczkę PIT, a od kwoty dopłaty zasiłku odprowadzana jest zaliczka podatkowa. Jeżeli obliczona kwota zasiłku macierzyńskiego zmniejszona o zaliczkę PIT jest równa lub wyższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, podwyższenie zasiłku nie przysługuje, a wypłacona kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego podlega zaliczeniu na poczet dopłaty zasiłku macierzyńskiego pomniejszonej o zaliczkę podatkową. Różnica między kwotą netto dopłaty zasiłku macierzyńskiego a wypłaconą kwotą podwyższenia jest wypłacana świadczeniobiorcy, a od kwoty dopłaty zasiłku odprowadzana jest zaliczka na podatek;

w przypadku gdy zasiłek macierzyński jest wypłacany z więcej niż jednego tytułu, a wypłaty zasiłku dokonują płatnicy składek, osoba uprawniona do zasiłku wskazuje płatnika składek zobowiązanego do naliczenia i wypłaty podwyższenia zasiłku;

do podwyższenia zasiłku macierzyńskiego mają zastosowanie przepisy dotyczące zasiłku macierzyńskiego, m. in. dotyczące przedawnienia prawa, terminów wypłaty, możliwości dokonywania potrąceń i egzekucji;

od kwoty przedmiotowego wyrównania nie nalicza się podatku;

wypłacone wyrównanie zasiłku macierzyńskiego jako świadczenie finansowane z budżetu państwa podlega:
- zsumowaniu w deklaracji rozliczeniowej w polu 4 bloku V deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA,
- wykazaniu w raportach rozliczeniowych ZUS RSA z zastosowaniem nowego kodu świadczenia/przerwy 329.

Przykład

W opisanej sytuacji zasiłek macierzyński za 07/2023 r. (bez uwzględniania kwoty zmniejszającej podatek, bo pracownica nie złożyła PIT-2) powinien zostać wyliczony następująco:

933,51 zł : 30 = 31,12 zł; 31,12 zł x 21 = 653,52 zł brutto,
zaliczka podatkowa: 654 zł x 12% = 78 zł po zaokrągleniu do pełnych zł;
zasiłek netto: 653,52 zł – 78 zł = 575,52 zł.

Wyrównanie zasiłku macierzyńskiego za 7/2023 r. należy obliczyć jak poniżej:

1000 zł : 31 = 32,26 zł x 21 dni (z okresu od 11 do 31 lipca) = 677,46 zł, po zaokrągleniu do 10 gr.: 677,50 zł
677,50 zł – 575,52 zł (zasiłek brutto) = 101,98 zł.