W ramach 40-godzinnego tygodnia pracy nauczyciel, zgodnie z Kartą Nauczyciela, obowiązany jest realizować zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze (tzw. pensum), inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, oraz zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.
Przedmiotem niniejszego opracowania jest czas pracy nauczycieli zatrudnionych w publicznych placówkach oświatowych (szkołach, przedszkolach i innych placówkach wymienionych w art. 1 ust. 1 Karty Nauczyciela), prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa). Zajmę się w nim jedynie problemami związanymi z realizacją zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, tzw. pensum.
Autor: Jacek Jankowski, starszy inspektor pracy – główny specjalista, OIP Białystok
Źródło: Miesięcznik Państwowej Inspekcji Pracy Nr 7-8 oraz 9 2020
40 godzin tygodniowo
Mimo że Karta Nauczyciela (KN) w sposób wyczerpujący reguluje kwestię czasu pracy nauczycieli, to jednak nie zawiera definicji czasu pracy i wobec tego, w myśl art. 91c ust. 1, należy stosować definicję zawartą w Kodeksie pracy. Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Różnice pomiędzy uregulowaniami czasu pracy zawartymi w Kodeksie pracy a uregulowaniami wynikającymi z Karty Nauczyciela są bardzo istotne i mają duży wpływ na prawa i obowiązki nauczycieli.
Zgodnie z przepisem art. 42 ust. 1 KN czas pracy nauczyciela nie może przekraczać 40 godzin na tydzień i jest to jeden z niewielu elementów czasu pracy regulowany podobnie w Kodeksie pracy i w Karcie Nauczyciela. Przepis art. 42c ust. 1 KN stanowi, że co do zasady nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje 5-dniowy tydzień pracy. Karta nie przewiduje, że 40 jest przeciętną liczbą godzin pracy w tygodniu, w przyjętym okresie rozliczeniowym czasu pracy, albowiem jedynym okresem rozliczeniowym czasu pracy wynikającym z przepisów art. 42 ust. 1 i ust. 7a oraz art. 42c ust. 1 jest tydzień.
Karta nie ustanawia również dobowej normy czasu, nie daje możliwości ustanowienia innego okresu rozliczeniowego czasu pracy niż tydzień oraz nie daje możliwości stosowania systemów czasu pracy przewidzianych w Kodeksie pracy. Jedynym systemem czasu pracy, w którym nauczyciel może świadczyć pracę, jest praca w wymiarze nie przekraczającym 40 godzin tygodniowo w 5-dniowym tygodniu, a jedynym okresem rozliczeniowym czasu pracy jest tydzień. W tym miejscu jednoznacznie należy stwierdzić, że ze względu na specyfikę pracy nauczycieli nie można tu zastosować art. 91c ust. 1 KN stanowiącego, że w sprawach wynikających ze stosunku pracy, nieuregulowanych w KN, mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy i zastosować wobec nauczycieli na przykład system równoważnego czasu pracy. Zagadnienia dotyczące czasu pracy nauczycieli zostały uregulowane w Karcie Nauczyciela w sposób wyczerpujący. W ramach 40-godzinnego tygodnia pracy nauczyciel, zgodnie z przepisem art. 42 ust. 2 KN, obowiązany jest realizować: – zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, tzw. pensum; – inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów; – zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Na gruncie Karty Nauczyciela nie ma całego szeregu uregulowań z zakresu czasu pracy, które występują na gruncie Kodeksu pracy.
Godziny nadliczbowe
Zagadnienie pracy nauczycieli w godzinach nadliczbowych jest problemem wywołującym dużo nieporozumień. Jak wcześniej wspomniałem, Karta Nauczyciela nie ustanawia dobowej normy czasu pracy i wobec tego nie można stwierdzić jej przekroczenia. Z ogromnym zdziwieniem przeczytałem w uzasadnieniu do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2018 r. III PZP 2/18 (OSNP 2019/1/6), że: „Nie jest natomiast znana metoda obliczenia tych godzin [ponadwymiarowych], a jest to istotne, gdyż z uzasadnienia Sądu pierwszej instancji wynika, że zasądził on na rzecz powodów określone kwoty za godziny nadliczbowe (a nie ponadwymiarowe), odwołując się w tym zakresie do opinii biegłego. Z tej z kolei wynika, że biegły należne kwoty obliczył, biorąc za podstawę przekroczenie dobowej normy czasu pracy i wyliczając z tego tytułu należne wynagrodzenie”. Moje zdziwienie dotyczyło tego, że biegły „znalazł” godziny nadliczbowe wynikające z przekroczenia normy dobowej, jak również tego, że sąd rejonowy uznał za prawdziwe takie „znalezisko”.
W moim przekonaniu o godzinach nadliczbowych możemy mówić jedynie w sytuacji przekroczenia 40-godzinnego tygodnia pracy. Z rozmów z nauczycielami wynika, że zdarza się to bardzo często, jednak wykazanie tego i udowodnienie jest bardzo trudne. Z sytuacją, w której można było wykazać przekroczenie 40-godzinnego tygodnia pracy, spotkałem się tylko dwukrotnie, a kontrole placówek oświatowych przeprowadzam od 17 lat. Obydwa przypadki dotyczyły pracy nauczycieli wykonywanej podczas długich (kilkudniowych) wycieczek organizowanych przez szkoły. Długie przejazdy autokarami i bogaty program wycieczek, potwierdzony przez biuro turystyczne, pozwoliły wykazać, że w czasie wycieczek trwających pomiędzy poniedziałkiem a piątkiem nauczyciele przepracowali ponad 40 godzin.
Rozkłady czasu pracy
Pracodawca nie ma obowiązku sporządzania dla nauczycieli rozkładu czasu pracy w rozumieniu art. 129 § 3 k.p. Planowane są tylko zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze. Jednak, sporządzając plan zajęć, dyrektor szkoły powinien brać pod uwagę w pierwszej kolejności zapewnienie równomiernego obciążenia pracą uczniów. Zaznaczyć należy, że dyrektor szkoły nie ma obowiązku dostosowywania rozkładu zajęć do potrzeb wszystkich nauczycieli. Wielu z nich zatrudnionych jest w kilku placówkach oświatowych i mają problemy ze zgraniem ze sobą rozkładów zajęć w dwóch lub więcej szkołach. Dyrektorzy szkół mogą dostosować rozkład do potrzeb nauczycieli, ale nie powinno się to odbywać kosztem uczniów. W tej sprawie w okresach, kiedy sporządzane są plany zajęć, wielu nauczycieli sygnalizuje nieprawidłowości, uważając, że skoro mają prawo do pracy w więcej niż jednej placówce oświatowej, mają również prawo domagać się opracowania odpowiadającego im rozkładu zajęć.
Przepis art. 110 ust. 4 ustawy – Prawo oświatowe stanowi, że dyrektor szkoły ustala tygodniowy rozkład zajęć określający organizację zajęć edukacyjnych, na podstawie zatwierdzonego przez organ prowadzący arkusza organizacji szkoły, z uwzględnieniem zasad ochrony zdrowia i higieny pracy. Dyrektorzy, w ramach uprawnień przyznanych im jako osobom działającym w imieniu pracodawcy, w zakresie tworzenia regulaminu pracy w trybie art. 104-1043 k.p. również mają wpływ na kształtowanie rozkładu czasu pracy nauczycieli. Niedawno spotkałem się z przypadkiem, gdzie dyrektor, dokonując zmian w regulaminie pracy, wprowadził obowiązek stawiania się nauczycieli w szkole na 15 minut przed godziną rozpoczęcia zajęć dydaktycznych. Regulamin pracy został prawidłowo uzgodniony z organizacjami związkowymi, jednak omawiany zapis wywołał, delikatnie rzecz ujmując, duże poruszenie w gronie pedagogicznym.
Praca drugi raz w tej samej dobie
Do nauczycieli nie ma zastosowania zakaz podejmowania pracy drugi raz w tej samej dobie. Na przykład, nauczyciel zgodnie z rozkładem zajęć w poniedziałek rozpoczyna zajęcia o godz. 10.00 i pracuje do godz. 14.30, a o godzinie 15.30 rozpoczyna się posiedzenie rady pedagogicznej, które trwa do godz. 18.00. Następnego dnia nauczyciel, również zgodnie z rozkładem zajęć, rozpoczyna zajęcia o godz. 8.00. Przedstawiona sytuacja nie stanowi naruszenia przepisów.
Praca w święto
Do nauczycieli nie ma zastosowania także przepis art. 130 § 2 k.p. stanowiący, że każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w przytoczonym już postanowieniu z dnia 13 czerwca 2018 r. III PZP 2/18 (OSNP 2019/1/6). „Święto przypadające w innym dniu niż niedziela nie obniża wymiaru czasu pracy nauczycieli, w tym wychowawców placówki oświatowej pracującej w systemie nieferyjnym”. W uzasadnieniu do postanowienia Sąd Najwyższy daje istotną wskazówkę do stosowania przepisu art. 91c ust. 1 KN (w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy, nieuregulowanych przepisami ustawy, mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy), stwierdzając, że: „Brzmienie tego przepisu w sposób jednoznaczny wskazuje, że chodzi o zastosowanie przepisów Kodeksu pracy do materii nieuregulowanej w Karcie Nauczyciela wprost, a nie odpowiednio. Nie jest zatem możliwe stosowanie art. 130 § 2 k.p. z pewnymi zmianami wynikającymi ze specyfiki czasu pracy nauczycieli określonego w Karcie Nauczyciela…” Warto również wspomnieć o przerwach świątecznych, ustanowionych przepisami § 3 ust. 1 pkt 1 i 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. w sprawie organizacji roku szkolnego. Zimowa przerwa świąteczna trwa od dnia 23 grudnia do dnia 31 grudnia lub od dnia 22 grudnia do dnia 31 grudnia, jeżeli dzień 22 grudnia wypada w poniedziałek, wiosenna przerwa świąteczna rozpoczyna się w czwartek poprzedzający święta i kończy w najbliższy wtorek po świętach. Przerwy świąteczne nie są dla nauczycieli dniami wolnymi od pracy, są to dni wolne od zajęć dydaktycznych. Za czas tych przerw nauczyciele otrzymują normalne wynagrodzenie. Tradycyjnie przyjęto, że w tych dniach szkoły nie pracują. Jednak gdyby rodzice zdecydowali, że ich dzieci w czasie przerw świątecznych (oczywiście w dni robocze tych przerw) zostaną wysłane do szkoły, to szkoła ma obowiązek zapewnić im opiekę, tj. poprowadzić zajęcia wychowawcze i opiekuńcze.
Okresy odpoczynku
W stosunku do nauczycieli nie ma również zastosowania przepis art. 132 § 1 k.p. stanowiący, że pracownikowi przysługuje w każdej dobie co najmniej 11-godzinny nieprzerwany odpoczynek. Brak dobowej 11-godzinnej przerwy pojawia się szczególnie często u nauczycieli realizujących łączone pensum, tj. zajęcia wychowawcze w internatach i na przykład zajęcia z języka polskiego. Nauczyciel rozpoczyna pracę o godz. 12.00 od zajęć z języka polskiego i prowadzi te zajęcia do godz. 16.30, a następnie od godz. 22.00 prowadzi zajęcia opiekuńcze w internacie, gdzie pracuje do godziny 6.00. W tym przypadku również nie dochodzi do naruszenia przepisów. Regulacja tygodniowego odpoczynku nauczycieli następuje w oparciu o inne przepisy niż art. 133 § 1 k.p. Kwestię dni pracy i dni wolnych w tygodniu reguluje przepis art. 42c ust. 1-4 KN.
Nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje 5-dniowy tydzień pracy. W szkołach, w których praca odbywa we wszystkie dni tygodnia, należy nauczycielowi zapewnić co najmniej raz na dwa tygodnie dwa kolejne dni wolne od pracy, a jeden z nich powinien przypadać w niedzielę. Nie dotyczy to jednak nauczyciela pracującego w systemie kształcenia zaocznego (w takim systemie kształcenia zajęcia odbywają się w soboty i niedziele). Za realizację zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych w dniu wolnym od pracy nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach otrzymuje wynagrodzenie. W sprawie wysokości tego wynagrodzenia przepis art. 42c ust. 3 odsyła do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy. Przepis § 10 rozporządzenia stanowi, że za każdą godzinę pracy w przedstawionych okolicznościach należy wypłacić nauczycielowi wynagrodzenie jak za pracę w godzinach ponadwymiarowych. W przepisie art. 42c ust. 4 KN w szczególny sposób potraktowana została praca nauczyciela w święto przypadające poza dwoma dniami w tygodniu wolnymi od pracy. Za pracę w tym dniu, jeżeli nie zostanie udzielony inny dzień wolny od pracy, nauczyciel otrzymuje za każdą godzinę wynagrodzenie jak za pracę w godzinach ponadwymiarowych, ze 100-procentowym dodatkiem. Odnosząc się jeszcze do udzielenia dnia wolnego w zamian za pracę w dniu wolnym od pracy, uważam, że skoro jedynym okresem rozliczeniowym czasu pracy nauczyciela jest tydzień, w którym pracuje 5 dni, to logiczne wydaje się stwierdzenie, iż udzielenie nauczycielowi dnia wolnego powinno nastąpić w tym tygodniu, w którym miała miejsce praca w dniu wolnym. W innym przypadku nauczyciel w jednym tygodniu będzie pracował 6 dni, a w innym tygodniu 4 dniu i będzie to sprzeczne z art. 42c ust. 1 KN. Do tej grupy zawodowej nie ma również zastosowania przepis art. 134 k.p. zapewniający pracownikom, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, 15-minutową przerwę wliczaną do czasu pracy. Nawet jeżeli nauczyciel w danym dniu prowadzi zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze powyżej 6 godzin, nie ma prawa do omawianej przerwy. Nadmienić również należy, że przerwy międzylekcyjne nie są przerwami w pracy nauczycieli. W czasie tych przerw nauczyciele mają obowiązki polegające na pełnieniu dyżurów na korytarzach szkolnych, uzupełnianiu dzienników lekcyjnych, spotkaniach z rodzicami uczniów, a spotkałem się również z zorganizowaniem w czasie długiej przerwy międzylekcyjnej posiedzenia rady pedagogicznej.
Praca w porze nocnej
Możliwość pracy w porze nocnej na gruncie Karty Nauczyciela i przepisów wykonawczych obwarowana jest istotnymi ograniczeniami, które nie występują w Kodeksie pracy. Przede wszystkim w porze nocnej nauczyciel może być zobowiązany do realizacji tylko zadań wychowawczych. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 maja 2001 r. w sprawie realizowania przez nauczycieli tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć wychowawczych w porze nocnej precyzuje, kiedy nauczyciel realizuje i kiedy może realizować w porze nocnej tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć. Bez żadnych dodatkowych warunków w porze nocnej są realizowane zajęcia wychowawcze w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich, rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych z internatami dla dzieci i młodzieży, w placówkach opiekuńczo-wychowawczych zapewniających całodobową opiekę. Natomiast w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych, internatach i bursach szkolnych oraz w domach wczasów dziecięcych nauczyciel może realizować godziny zajęć wychowawczych w porze nocnej, jeżeli spełniony jest co najmniej jeden z następujących warunków:
– specyfika szkoły polegająca w szczególności na przyjmowaniu dzieci także w porze nocnej,
– wiek wychowanków – przedszkolny lub szkolny (klasy 1-3),
– stan zdrowia wychowanków – niepełnosprawność lub zaburzenia rozwoju,
– niedostosowanie społeczne wychowanków,
– specyfika środowiska lokalnego – jeżeli stanowi zagrożenie dla wychowanków,
– warunki lokalowe szkoły – rozmieszczenie grup wychowanków w kilku budynkach lub kilku skrzydłach obiektu.
Nauczyciela opiekującego się dzieckiem w wieku do 14 lat można zobowiązać do realizacji opieki wychowawczej w porze nocnej tylko za jego zgodą. Nauczycielom realizującym zajęcia wychowawcze w porze nocnej dyrektor obowiązany jest zapewnić dzień wolny po zakończeniu pracy w porze nocnej trwającej co najmniej 8 godzin, korzystanie co najmniej raz na dwa tygodnie z dwu kolejnych nocy wolnych od pracy, przypadających w sobotę i w niedzielę lub w niedzielę i w poniedziałek, równomierne obciążenie nauczycieli pracą w porze nocnej. Karta Nauczyciela nie ustala godzin pory nocnej i wobec tego pracodawca obowiązany jest wyznaczyć porę nocną w trybie art. 1041 § 1 pkt 4 w związku z art. 1517 § 1 k.p. Za każdą godzinę pracy w porze nocnej nauczycielowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 15% godzinowej stawki wynagrodzenia zasad niczego, jednakże nie niższej niż ustalona na podstawie art. 1518 § 1 k.p. Oczywiście do wyliczenia dodatkowego wynagrodzenia bierzemy pod uwagę stawkę godzinową wynikającą z liczby godzin pensum nauczyciela, a nie liczbę godzin wynikającą z 40-godzinnego tygodnia pracy.
Godziny ponadwymiarowe
Karta Nauczyciela ustanowiła pojęcie godzin ponadwymiarowych. Przez godzinę ponadwymiarową należy, zgodnie z przepisem art. 35 ust. 2 KN, rozumieć przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych.
Godziny ponadwymiarowe mogą być przydzielone nauczycielowi zgodnie z posiadaną specjalizacją, wyłącznie w przypadkach szczególnych, wynikających z konieczności realizacji programu nauczania. Z powyższego wynika, że godziny ponadwymiarowe nie mogą być przydzielone nauczycielowi, który nie realizuje pełnego pensum określonego w art. 42 ust. 3 KN lub pełnego pensum ustalonego przez organ prowadzący w trybie art. 42 ust. 7 pkt 3 KN (zasady ustalania pensum niektórym nauczycielom przez organy prowadzące zostaną omówione w dalszej części opracowania). Z godzinami ponadwymiarowymi mamy do czynienia dopiero wówczas, gdy zostały uwzględnione w arkuszu organizacyjnym placówki oświatowej, zatwierdzonym przez organ prowadzący. Wynika to z przepisów art. 110 ust. 1 i ust. 3 ustawy – Prawo oświatowe, mówiących, że arkusz organizacji szkoły i przedszkola określa szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym i że arkusz jest zatwierdzany przez organ prowadzący, oraz z § 17 ust. 1 pkt 2, ust. 3 pkt 2, ust. 5 pkt 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli, które stanowią, że arkusze organizacji szkoły, przedszkola i szkoły podstawowej, w której zorganizowano oddział przedszkolny, określają imiona, nazwiska, stopnie awansu zawodowego i kwalifikacje poszczególnych nauczycieli oraz rodzaj prowadzonych przez nich zajęć i liczbę godzin tych zajęć. Można stwierdzić, że jedną z najistotniejszych różnic pomiędzy godzinami ponadwymiarowymi a godzinami nadliczbowymi występującymi na gruncie Kodeksu pracy jest to, że godziny ponadwymiarowe istnieją tylko wtedy, gdy zostały zaplanowane, a godzin nadliczbowych planować nie wolno. W trakcie jednej z kontroli spotkałem się z przypadkiem, gdzie dyrektor szkoły podpisał z nauczycielem umowę o pracę na czas określony, w której zawarł ustalenia, że zatrudnia nauczyciela w wymiarze 16/18 obowiązkowego wymiaru zajęć jako nauczyciela matematyki i w wymiarze 8/18 obowiązkowego wymiaru zajęć jako nauczyciel fizyki. W umowie umieszczono ponadto następujący zapis: „…Pracodawca zatrudnia Pracownika […] w wymiarze czasu pracy pełnym 18/18 godzin tygodniowo, 6 godzin stanowią godziny ponadwymiarowe…”. Jednak nie na tym ma polegać wcześniejsze zaplanowanie godzin ponadwymiarowych, że zostaną umieszczone w umowie o pracę. Liczba godzin ponadwymiarowych przydzielonych nauczycielowi nie może przekraczać ¼ tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie większej ich liczby może nastąpić wyłącznie za zgodą nauczyciela, jednak nie może przekraczać ½ tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie lub nieprzydzielenie konkretnemu nauczycielowi godzin ponadwymiarowych należy do wyłącznej kompetencji dyrektora szkoły. Jeżeli przydzielona liczba godzin ponadwymiarowych nie przekracza ¼ tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć, nauczyciel nie może odmówić przyjęcia ich do realizacji. Jednak również nieprzydzielenie lub obniżenie liczby godzin ponadwymiarowych nie jest naruszeniem uprawnień pracownika. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 maja 2004 r. I PK 454/03 (OSNP 2005/3/32) stwierdził, że: „Praca w godzinach ponadwymiarowych nie stanowi uprawnienia nauczyciela, lecz jest jego obowiązkiem, jeżeli została zarządzona zgodnie z prawem. Zdjęcie z nauczyciela tego dodatkowego obowiązku przez nieprzydzielenie pracy w godzinach ponadwymiarowych nie może być uważane za pogorszenie warunków pracy”.
Doraźne zastępstwa
Przepis art. 35 ust. 2a KN wprowadził pojęcie godziny doraźnego zastępstwa, które nie występuje na gruncie Kodeksu pracy. Istotą godzin doraźnych zastępstw jest to, że nie są one planowane, w przeciwieństwie do godzin ponadwymiarowych, potrzeba ich wykonania wynika z konieczności zastępstwa nieobecnego nauczyciela i ich realizacja powoduje przekroczenie tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć. Z natury godzin doraźnych zastępstw wynika, że ich wykonywanie nie może być zanadto rozciągnięte w czasie. Przedłużająca się nieobecność zastępowanego nauczyciela powinna spowodować podjęcie działań ze strony dyrektora szkoły, zmierzających do korekty arkusza organizacyjnego i zamiany godzin doraźnych zastępstw w godziny ponadwymiarowe, w celu stabilizacji pracy nauczycieli oraz uczniów (doraźne zastępstwa mogą być przydzielane różnym nauczycielom, godziny ponadwymiarowe realizuje ten sam nauczyciel). Za pracę w godzinach doraźnych zastępstw, podobnie jak w godzinach ponadwymiarowych, nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie według stawki osobistego zaszeregowania, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy.
W tym miejscu należy wspomnieć również o „szczególnych” godzinach, regulowanych przepisem art. 35a KN, a szczególnych dlatego, że realizowanych w ramach programów finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Godziny te nie są wliczane do pensum nauczycieli, nie są godzinami ponadwymiarowymi, można je przydzielić tylko za zgodą nauczyciela i są płatne jak godziny ponadwymiarowe.
Ewidencja czasu pracy
W odniesieniu do nauczycieli pracodawca nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy w rozumieniu przepisów § 6 pkt 1 rozporządzenia MRPiPS w sprawie dokumentacji pracowniczej. Przepis art. 42 ust. 7a Karty Nauczyciela (KN)stanowi, że zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, są rejestrowane i rozliczane w okresach tygodniowych odpowiednio w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć. Prowadzenie ewidencji czasu pracy innych działań nauczycieli, np. zajęć i czynności związanych z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym nie ma logicznego uzasadnienia.
Zasady ustalania pensum
Pensum obowiązujące nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze zajęć ustala się według norm wynikających z art. 42 ust. 3 KN (tabela) i wynosi ono od 18 do 30 godzin tygodniowo. Przepis art. 42 ust. 5 KN stanowi, że świadczenie przez nauczyciela pracy w wymiarze ustalonym według norm wynikających z art. 42 ust. 3, tj. od 18 do 30 godzin tygodniowo, uznaje się w zakresie uprawnień pracowniczych za pracę wykonywaną w pełnym wymiarze zajęć. Co do zasady pensum jest uzależnione od stanowiska pracy nauczyciela. Sąd Najwyższy w orzeczeniach rozstrzygających prawidłowość przeniesienia nauczyciela na inne stanowisko, w trybie art. 18 KN (I PKN 217/98 z dnia 1 lipca 1998 r., OSNP 1999/15/479, Wspólnota 1999/42/26 oraz I PKN 849/00 z dnia 5 lutego 2002 r., LEX nr 54887, OSNP-wkł. 2002/18/5), zajął stanowisko, że pojęcie „stanowisko pracy nauczyciela” należy interpretować w kontekście art. 42 KN. Co oznacza, że pensum nauczyciela jest co do zasady ściśle powiązane ze stanowiskiem, na którym jest on zatrudniony (kolumna 2 i 3 tabeli z art. 42 ust. 3 KN).
Przepisy KN przewidują jednak cały szereg wyjątków od zasady wynikającej z art. 42 ust. 3, w zakresie ustalania pensum nauczycieli. Z przepisów art. 42 ust. 2a i 4a KN wynika, że na wniosek nauczyciela, złożony przed rozpoczęciem zajęć w danym roku szkolnym, może być ustanowione pensum w wymiarze od 19 do 27 godzin. Jest to jednak dopuszczalne tylko w odniesieniu do nauczycieli wymienionych w art. 42 ust. 3 w tabeli w rubryce: stanowisko – typ (rodzaj) szkoły, w pozycjach 3 i 9, a więc nauczycieli, których pensum wynikające z art. 42 ust. 3 wynosi 18 godzin. Nauczyciela, któremu w ten sposób ustalone zostało pensum, należy traktować, w zakresie uprawnień pracowniczych, jako zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć. Takiemu nauczycielowi nie mogą być przydzielone godziny ponadwymiarowe, z wyjątkiem godzin doraźnych zastępstw. Wykonywanie pracy w ramach pensum ustalonego w opisanym trybie powoduje zwiększenie wysokości wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela, proporcjonalnie do liczby godzin realizowanych ponad pensum wynikające z art. 42 ust. 3 KN (w praktyce ponad 18 godzin). Ustalenie pensum w taki sposób jest dla nauczycieli korzystniejsze pod względem finansowym niż przydzielenie im godzin ponadwymiarowych. Wynagrodzenie za pracę w godzinach ponadwymiarowych, zgodnie z art. 35 ust. 3 KN, wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. Natomiast w omawianym przypadku wynagrodzenie wypłacane jest z uwzględnieniem wszystkich dodatków ustalanych w stawkach procentowych, tj. dodatek stażowy, motywacyjny i funkcyjny. Wynagrodzenie nauczyciela, którego pensum określone zostało w trybie art. 43 ust. 4a KN, ustalamy zgodnie z § 2 ust. 2 i 3 rozporządzenia MENiS w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy.
Obliczanie wynagrodzenia odbywa się w dwóch etapach. W pierwszym obliczamy stawkę wynagrodzenia zasadniczego za jedną godzinę przeliczeniową – dzielimy odpowiednią (do kwalifikacji i stopnia awansu zawodowego) minimalną stawkę wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela przez miesięczną liczbę godzin, będącą wynikiem pomnożenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin (wynikającego z art. 42 ust. 3 KN) przez 4,16 (średnią liczbę tygodni w miesiącu). W drugim etapie obliczamy wysokość minimalnej stawki miesięcznej nauczyciela, któremu pensum zostało ustalone w trybie art. 43 ust. 4a KN – stawkę wynagrodzenia zasadniczego za jedną godzinę przeliczeniową, ustaloną jak wyżej, mnożymy przez miesięczną liczbę godzin pracy, będącą wynikiem pomnożenia tygodniowego pensum przez 4,16. Zarówno w pierwszym, jak i w drugim etapie obliczeń wyniki zaokrąglamy do pełnych godzin w ten sposób, że czas zajęć do 0,5 godziny pomija się, a co najmniej 0,5 godziny liczy się za pełną godzinę. Przykładowy sposób obliczania wynagrodzenia nauczyciela, którego pensum ustalone zostało w trybie art. 43 ust. 4a KN przedstawia się następująco:
– pensum nauczyciela ustalone zostało na 22 godziny tygodniowo. Nauczyciel ma tytuł zawodowy magistra z przygotowaniem pedagogicznym i stopień awansu zawodowego nauczyciela mianowanego (jego wynagrodzenie przy 18-godzinnym pensum wynosi 3250 zł),
– 3250 zł : 75 godzin = 43,33 zł za godzinę (75 godzin jest wynikiem pomnożenia 18-godzinnego pensum przez 4,16 i zaokrąglenia wyniku 74,88 godziny w górę, do 75 godzin). W ten sposób uzyskaliśmy stawkę wynagrodzenia zasadniczego za jedną godzinę przeliczeniową
– 43,33 zł x 92 godziny = 3986,36 zł za miesiąc (92 godziny są wynikiem pomnożenia 22-godzinnego pensum przez 4,16 i zaokrąglenia wyniku 91,52 godziny w górę, do 92 godzin). W ten sposób uzyskaliśmy miesięczną stawkę wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela, którego pensum zostało ustalone na 22 godziny.
Nadmienić należy, że dyrektor szkoły nie ma obowiązku uwzględnienia wniosku nauczyciela o ustalenie pensum w trybie art. 43 ust. 4a, a ewentualna zgoda jest jeszcze weryfikowana przez organ prowadzący podczas zatwierdzania arkusza organizacyjnego placówki oświatowej.
Pensum zmienne w trakcie roku szkolnego
Przepis art. 42 ust. 5b stanowi, że nauczyciel realizujący tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć wynikający z art. 42 ust. 3, którego plan zajęć w pewnych okresach roku szkolnego nie wyczerpuje obowiązkowego tygodniowego wymiaru godzin, obowiązany jest w innych okresach roku szkolnego nauczać odpowiednio większą liczbę godzin. Praca wykonywana zgodnie z tak ustalonym planem nie jest pracą w godzinach ponadwymiarowych. Takie przypadki mają miejsce na przykład w liceach ogólnokształcących i technikach, w klasach programowo najwyższych, w których zajęcia rozpoczynają się w pierwszym powszednim dniu września, a kończą się, zgodnie z § 2 ust. 4 pkt 1 rozporządzenia MENiS w sprawie organizacji roku szkolnego, w ostatni piątek kwietnia. Nauczyciele prowadzący zajęcia w takich klasach muszą zrealizować podstawę programową w okresie o kilka tygodni krótszym niż pozostali nauczyciele kończący zajęcia, zgodnie z § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia, w najbliższy piątek po dniu 20 czerwca (na przykład w 2019 r. było to 8 tygodni). W omawianej sytuacji nauczyciel, aby zrealizować podstawę programową, obowiązany jest w okresie od pierwszego dnia powszedniego września do ostatniego piątku kwietnia nauczać większą liczbę godzin, niż to wynika z obowiązującego pensum; i nie będą to godziny ponadwymiarowe. W pozostałym okresie, w którym odbywają się zajęcia dydaktyczno-wychowawcze, tj. do najbliższego piątku po dniu 20 czerwca, nauczyciel naucza odpowiednio mniejszą liczbę godzin, która nie wyczerpuje obowiązującego pensum. Zarówno w okresie, w którym naucza większą liczbę godzin, jak i w okresie, kiedy naucza mniejszą liczbę godzin, nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie wynikające z obowiązującego pensum.
Problem pojawia się wówczas, gdy stosunek pracy z nauczycielem ustanie, na przykład z powodów wymienionych w art. 23 ust. 1 pkt 3, 5, 6 KN, z dniem 30 kwietnia. Należy wówczas, w mojej ocenie, wypłacić nauczycielowi wynagrodzenie za wszystkie godziny przepracowane ponad pensum wynikające z art. 42 ust. 3 KN w okresie od rozpoczęcia roku szkolnego do ustania stosunku pracy. Nie będzie to jednak wynagrodzenie obliczane jak za godziny ponadwymiarowe, ale pełne wynagrodzenie ze wszystkimi ewentualnymi dodatkami. Albowiem w takiej sytuacji nauczyciel nie otrzyma rekompensaty w postaci czasu wolnego z zachowaniem prawa do pełnego wynagrodzenia za godziny przepracowane ponad pensum. W myśl art. 42 ust. 7 pkt 1, w związku z art. 91d pkt 1 KN zasady rozliczania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli, dla których ustalony plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego, określa organ prowadzący placówkę oświatową. W odniesieniu do placówek, dla których organami prowadzącymi są jednostki samorządu terytorialnego, określenie zasad następuje w drodze uchwały rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa. Omówiona regulacja, zawarta w art. 42 ust. 5b KN, wprowadza roczny okres rozliczeniowy czasu pracy nauczyciela, będący wyjątkiem od ogólnej zasady wynikającej z art. 42 ust. 1 KN, mówiącej o tygodniowym okresie rozliczeniowym.
Pensum łączone
W szczególny sposób ustalane jest pensum nauczyciela realizującego w ramach stosunku pracy obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin zajęć. W takim przypadku, zgodnie z przepisem art. 42 ust. 5c KN, pensum ustala się jako iloraz łącznej liczby realizowanych godzin i sumy części etatów realizowanych w ramach poszczególnych tygodniowych wymiarów godzin zajęć, a uzyskany wynik zaokrągla się do pełnych godzin w ten sposób, że czas zajęć do 0,5 godziny pomija się, a co najmniej 0,5 godziny liczy się za pełną godzinę. Na przykład:
– nauczyciel jest zatrudniony w pełnym wymiarze zajęć i obowiązany jest realizować 12 godzin matematyki (pensum obowiązujące dla pełnego wymiaru zajęć: 18 godzin), 9 godzin jako wychowawca świetlicy (pensum obowiązujące dla pełnego wymiaru zajęć: 26 godzin) oraz 8 godzin biblioteki (pensum obowiązujące dla pełnego wymiaru zajęć: 30 godzin),
– obowiązujące tego nauczyciela pensum obliczamy: (12 + 9 + 8) : (12/18 + 9/26 + 8/30) = 22,66 godziny,
– po zaokrągleniu ustalamy pensum na 23 godziny. Wobec tego, że nauczyciel pracuje tygodniowo 29 godzin (12 + 9 + 8), a pensum wynosi 23 godziny, 6 godzin są to godziny ponadwymiarowe.
Taki sposób ustalania łączonego pensum został wprowadzony przepisem art. 76 pkt 22 lit. b ustawy o finansowaniu zadań oświaty i obowiązuje od 1 września 2018 r. Wcześniej łączone pensum ustalał organ prowadzący placówkę oświatową. Na tle przepisu art. 42 ust. 5c KN pojawiają się pewne kontrowersje. Wielokrotnie spotykałem się ze stanowiskiem, że w przypadku, gdy nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć, którego pensum wynosi na przykład 18 godzin, dyrektor placówki oświatowej powierza na przykład 9 godzin zajęć wychowawcy świetlicy, gdzie pensum wynosi 26 godzin, należy ustalić łączone pensum według zasad wynikających z przepisu art. 42 ust. 5c KN. A więc (18 + 9) : (18/18 + 9/26) = 20,05 godz., po zaokrągleniu 20 godzin pensum, a 7 godzin to są godziny ponadwymiarowe. Przyjęcie takiej interpretacji omawianego przepisu powoduje, że za godziny ponadwymiarowe będzie można uznać jedynie godziny zajęć, których pensum jest takie, jak pensum obowiązujące nauczyciela w ramach jego stanowiska. Na przykład nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć (wychowawca świetlicy), którego pensum wynosi 26 godzin, za ponadwymiarowe będzie można uznać tylko godziny zajęć wychowawcy świetlicy, natomiast jeżeli powierzone mu zostaną godziny nauki języka polskiego, trzeba będzie ustalać łączone pensum. Będzie to sprzeczne z art. 35 ust. 2 KN stanowiącym, że przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych.
Jak widać, definicja godzin ponadwymiarowych nie wymaga, aby były to godziny realizowane w ramach takiego samego pensum. Praktyka pokazuje, że w obecnej sytuacji, kiedy to większość nauczycieli posiada kwalifikacje do nauczania wielu przedmiotów, na wielu stanowiskach, bardzo często powierzane są im zajęcia, dla których pensum jest inne niż to, które obowiązuje nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć. Z przepisu art. 42 ust. 5 KN wynika, że pracę wykonywaną w wymiarze ustalonym zgodnie z art. 42 ust. 3 KN należy traktować, w zakresie uprawnień pracowniczych, jak pracę wykonywaną w pełnym wymiarze zajęć. Wobec tego, w przypadku gdy nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć przydzielane są godziny zajęć, dla których pensum jest inne (np. nauczycielowi języka polskiego przydzielone zostaną zajęcia wychowawcze w świetlicy), należy je potraktować jak godziny ponadwymiarowe, a nie ustalać nowe (łączone) pensum. Omawiany przepis art. 42 ust. 5c KN ma zastosowanie wówczas, gdy nauczycielowi przydzielone zostały godziny zajęć na różnych stanowiskach w rozumieniu art. 42 ust. 3 KN, (np. zajęcia wychowawcze w świetlicy 16/26 i nauka języka polskiego 12/18) i żadne ze stanowisk nie wyczerpuje pełnego wymiaru zajęć, wówczas ustalamy łączone pensum obowiązujące tego nauczyciela. Natomiast w przytoczonym przykładzie należy uznać, że nauczyciel jest zatrudniony w pełnym wymiarze zajęć, jego pensum wynosi 18 godzin, a przydzielone 9 godzin zajęć wychowawcy świetlicy to godziny ponadwymiarowe, płatne według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy (art. 35 ust. 3 KN).
Ministerstwo Edukacji Narodowej w swoim stanowisku z dnia 28 kwietnia 2018 r. „Ustalanie łączonego pensum według znowelizowanych przepisów ustawy – Karta Nauczyciela” informuje między innymi, że w sytuacji, gdy ustalony wymiar zajęć nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy będzie inny niż jego dotychczasowe stanowisko (dotychczasowe pensum), dyrektor przenosi nauczyciela na inne stanowisko, na podstawie art. 18 KN. Przeniesienie może nastąpić pod warunkiem pisemnej zgody nauczyciela. To stanowisko MEN zostało przedstawione w kwietniu 2018 r., kiedy to zgodnie z przepisem art. 220 ust. 1 pkt 1 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe, przeniesienie na inne stanowisko w trybie art. 18 KN było możliwe również w odniesieniu do nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze. Jednak przepis ten obowiązywał tylko do 31 sierpnia 2019 r. i wobec tego przytoczony fragment stanowiska MEN jest nieaktualny w odniesieniu do nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, ponieważ przepis art. 18 KN ponownie od dnia 1 września 2019 r. daje możliwość przeniesienia jedynie nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania. Jednak zarówno w przypadku nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania, jak i na podstawie umowy o pracę, dopuszczalna jest zmiana warunków zatrudnienia w drodze porozumienia stron.
Obniżenie pensum ze względu na pełnioną funkcję
Przepis art. 42 ust. 6 KN stanowi, że pensum nauczycieli pełniących funkcje dyrektora, wicedyrektora oraz pełniących inne funkcje kierownicze w szkołach jest obniżane (oczywiście w stosunku do pensum wynikającego z art. 42 ust. 3 KN) w zależności od wielkości i typu szkoły oraz warunków pracy, a w niektórych przypadkach osoby te są zwalniane z obowiązku realizacji pensum. Oczywistym powodem stworzenia możliwości obniżenia pensum wskazanym nauczycielom jest konieczność umożliwienia im poświęcenia więcej czasu na czynności administracyjne związane z kierowaniem placówką lub jej częścią. Zasady obniżania pensum ustala w tym przypadku organ prowadzący, w drodze uchwały rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa (art. 42 ust. 7 pkt. 2, w związku z art. 91d pkt 1 KN). Obniżenie pensum nauczycielom pełniącym funkcje kierownicze pociąga za sobą zakaz przydzielania tym nauczycielom godzin ponadwymiarowych; tak stanowi przepis art. 42 ust. 6a KN. Przepis ten dopuszcza jednak wyjątek pozwalający na powierzenie godzin ponadwymiarowych, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia realizacji ramowego planu nauczania w jednym oddziale, a za zgodą organu prowadzącego szkołę w więcej niż jednym oddziale. Na przykład nauczycielowi prowadzącemu zajęcia z języka polskiego w dwóch klasach po 4 godziny pensum zostało obniżone do 6 godzin. Do realizacji ramowego planu nauczania w jednej z klas nauczycielowi zabraknie 2 godzin. Aby uniknąć konieczności nauczania języka polskiego w tej samej klasie przez dwóch nauczycieli, niezbędne jest przydzielenie nauczycielowi, którego pensum zostało ograniczone, 2 godzin ponadwymiarowych.
Obniżenie pensum ze względu na niepełnosprawność
Kolejny przypadek obniżenia pensum przewiduje art. 42a ust. 1a KN. Przepis ten stanowi, że nauczycielowi niepełnosprawnemu, zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, dla którego maksymalny tygodniowy wymiar czasu pracy jest ustalany zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, obniża się tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć proporcjonalnie do obniżenia maksymalnego tygodniowego wymiaru czasu pracy. Niepełne godziny zaokrągla się do pełnych godzin w ten sposób, że czas zajęć do pół godziny pomija się, a powyżej pół godziny liczy się za pełną godzinę. Przepis art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej ogranicza maksymalny wymiar czasu pracy osoby niepełnosprawnej do 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Wobec tego pensum nauczyciela obliczamy, układając następującą proporcję:
– dla nauczyciela, którego obowiązuje 18-godzinne pensum: (18 x 35) : 40 = 15,75, po zaokrągleniu 16 godzin pensum (gdzie 18 godz. to obowiązujące pensum, 35 godz. tygodniowa norma czasu pracy osoby niepełnosprawnej, 40 godz. tygodniowa norma czasu pracy nauczyciela);
– dla nauczyciela, którego obowiązuje 26-godzinne pensum: 26 x 35) : 40 = 22,75, po zaokrągleniu 23 godziny pensum. Obowiązek obniżania pensum nauczycielom niepełnosprawnym został wprowadzony przepisem art. 76 pkt 23 lit. a ustawy o finansowaniu zadań oświaty i obowiązuje od 1 września 2018 r.
Uprawnienia organów prowadzących w zakresie ustalania pensum
Organy prowadzące placówki oświatowe zostały upoważnione do stosowania ogólnych regulacji dotyczących pensum nauczycieli. Oprócz wspomnianych już uprawnień dotyczących określenia zasad rozliczania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli, dla których ustalony plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego, zasady udzielania i rozmiar obniżek pensum dyrektorom i innym nauczycielom pełniącym funkcje kierownicze, organy prowadzące określają, zgodnie z art. 42 ust. 7 pkt 3 KN, również pensum nauczycieli:
– którzy nie zostali wymienieni w art. 42 ust. 3 KN, prowadzących kształcenie w formie zaocznej, nauczycieli kolegiów pracowników służb społecznych, nauczycieli kształcenia na odległość, bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych, oraz określają zasady zaliczania do wymiaru godzin poszczególnych zajęć w formie zaocznej i w kształceniu na odległość;
– pedagogów, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych, doradców zawodowych, z wyjątkiem nauczycieli zatrudnionych w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, z tym że wymiar ten nie może przekraczać 22 godzin;
– przedszkoli i innych placówek przedszkolnych pracujących z grupami obejmującymi dzieci 6-letnie i dzieci młodsze, z tym że wymiar ten nie może przekraczać 25 godzin;
– nauczycieli praktycznej nauki zawodu we wszystkich typach szkół i na kwalifikacyjnych kursach zawodowych, z tym że wymiar ten nie może przekraczać 20 godzin.
W tym miejscu warto wspomnieć, że zmiana uchwały organu prowadzącego, dokonana we wskazanym trybie, tj. art. 42 ust. 7 pkt 3 KN, w wyniku której wzrasta pensum nauczycieli, nie powoduje, iż mają oni z tego tytułu prawo do godzin ponadwymiarowych, stanowiących różnicę pomiędzy pensum wynikającym z uchwały wcześniejszej a pensum z uchwały późniejszej. Ponadto ustawodawca ogólnie upoważnił organy prowadzące do ustalenia przypadków, w jakich nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć można obniżyć tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć, oraz określił warunki i tryb tego obniżenia. We wszystkich wskazanych przypadkach, w których organy prowadzące, będące jednostkami samorządu terytorialnego, obniżają pensum nauczycieli, działają one w drodze uchwał rad gminnych, rad powiatowych, sejmików województw. Obowiązuje również generalna zasada, że obniżenie tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nie może powodować zmniejszenia wynagrodzenia ani ograniczenia innych uprawnień nauczyciela, a także zakaz przydzielania godzin ponadwymiarowych tym nauczycielom, za wyjątkiem dyrektorów i nauczycieli pełniących funkcje kierownicze.
Jacek Jankowski, starszy inspektor pracy – główny specjalista, OIP Białystok
Źródło: Miesięcznik Państwowej Inspekcji Pracy Nr 7-8 oraz 9 2020
